Με αφορμή ένα άρθρο θα σχολιάσω δύο σημεία που ακούγονται συνέχεια στην ελληνική κοινωνία. Το πρώτο αφορά την ποιότητα της εκπαίδευσης σήμερα. Αρκετά συχνά αναφέρεται ότι παλιότερα το εκπαιδευτικό σύστημα ήταν καλύτερο από το σημερινό. Πολύ θα 'θελα να μάθω από πού προκύπτει αυτό; Ποια στοιχεία υπάρχουν; Μιλάω φυσικά για επιστημονικά δεδομένα και όχι για γνώμες.
Και, τέλος πάντων, ας δεχτούμε ότι τα πράγματα παλιότερα ήταν καλύτερα. Μπορεί και να ‘ταν. Ποιος σας έχει πει ότι το εκπαιδευτικό σύστημα μπορεί να αποτρέψει φαινόμενα σαν την εξέγερση του Λονδίνου; Φυσικά, αν θέλουμε να θεωρητικολογούμε, η εκπαίδευση μπορεί να λύσει τα πάντα. Στα χαρτιά φυσικά. Γιατί στην πράξη δεν το 'χουμε δει ακόμα…
Ας καταλάβουμε κάποτε ότι κάθε εκπαιδευτικό σύστημα προσπαθεί να πετύχει κάποιους μαθησιακούς στόχους ακολουθώντας τις αρχές της παιδαγωγικής επιστήμης. Αυτό τουλάχιστον είναι το ιδανικό, γιατί στην πράξη επεμβαίνει και η πολιτική εξουσία. Άρα, κάποιους στόχους δε θα τους πετύχει, αφού η παιδαγωγική σαν επιστήμη που είναι δεν έχει απαντήσεις για όλα τα ερωτήματα. Προβλήματα όπως τα ναρκωτικά, οι μαθησιακές δυσκολίες, η ένταξη των μειονοτήτων και των μεταναστών στα σχολεία, οι τυφλές εξεγέρσεις που βιώνουν οι σημερινές κοινωνίες και άλλα πολλά είναι προβλήματα αντιστοίχου επιπέδου με τη θεραπεία όλων των μορφών καρκίνου ή με τις επανδρωμένες αποστολές σε άλλους πλανήτες. Κι όπως δεν κατηγορούμε την Ιατρική ή τη NASA, έτσι δε θα ‘πρεπε να κατηγορούμε και το εκπαιδευτικό σύστημα. Δεν μπορούμε να τα λύσουμε όλα. Αυτό δε σημαίνει ότι το εκπαιδευτικό σύστημα δεν κρίνεται. Κρίνεται και παρακρίνεται, αλλιώς δεν πάει πουθενά. Όμως η κριτική αυτή είναι ιδιαιτέρως πολύπλοκη και μόνο ειδικοί μπορούν να την διεξαγάγουν μέσω συστηματικής επιστημονικής έρευνας. Είναι δυνατόν και θεμιτό να συμμετάσχει η κοινωνία στη συζήτηση για την εκπαίδευση, αλλά μόνον όταν έχει στα χέρια της τα πορίσματα των ερευνητικών ομάδων.
Και, τέλος πάντων, ας δεχτούμε ότι τα πράγματα παλιότερα ήταν καλύτερα. Μπορεί και να ‘ταν. Ποιος σας έχει πει ότι το εκπαιδευτικό σύστημα μπορεί να αποτρέψει φαινόμενα σαν την εξέγερση του Λονδίνου; Φυσικά, αν θέλουμε να θεωρητικολογούμε, η εκπαίδευση μπορεί να λύσει τα πάντα. Στα χαρτιά φυσικά. Γιατί στην πράξη δεν το 'χουμε δει ακόμα…
Ας καταλάβουμε κάποτε ότι κάθε εκπαιδευτικό σύστημα προσπαθεί να πετύχει κάποιους μαθησιακούς στόχους ακολουθώντας τις αρχές της παιδαγωγικής επιστήμης. Αυτό τουλάχιστον είναι το ιδανικό, γιατί στην πράξη επεμβαίνει και η πολιτική εξουσία. Άρα, κάποιους στόχους δε θα τους πετύχει, αφού η παιδαγωγική σαν επιστήμη που είναι δεν έχει απαντήσεις για όλα τα ερωτήματα. Προβλήματα όπως τα ναρκωτικά, οι μαθησιακές δυσκολίες, η ένταξη των μειονοτήτων και των μεταναστών στα σχολεία, οι τυφλές εξεγέρσεις που βιώνουν οι σημερινές κοινωνίες και άλλα πολλά είναι προβλήματα αντιστοίχου επιπέδου με τη θεραπεία όλων των μορφών καρκίνου ή με τις επανδρωμένες αποστολές σε άλλους πλανήτες. Κι όπως δεν κατηγορούμε την Ιατρική ή τη NASA, έτσι δε θα ‘πρεπε να κατηγορούμε και το εκπαιδευτικό σύστημα. Δεν μπορούμε να τα λύσουμε όλα. Αυτό δε σημαίνει ότι το εκπαιδευτικό σύστημα δεν κρίνεται. Κρίνεται και παρακρίνεται, αλλιώς δεν πάει πουθενά. Όμως η κριτική αυτή είναι ιδιαιτέρως πολύπλοκη και μόνο ειδικοί μπορούν να την διεξαγάγουν μέσω συστηματικής επιστημονικής έρευνας. Είναι δυνατόν και θεμιτό να συμμετάσχει η κοινωνία στη συζήτηση για την εκπαίδευση, αλλά μόνον όταν έχει στα χέρια της τα πορίσματα των ερευνητικών ομάδων.
Σχόλια
Σχετικά με τους μαθησιακούς στόχους τώρα: Δεν εννοώ στόχους που αφορούν μόνο τα σχολικά μαθήματα, αλλά οτιδήποτε μπορεί να μάθει ένας άνθρωπος π.χ. ηθικές αξίες, στάσεις ζωής κ.τ.λ. Πάντως στην πράξη οι παιδαγωγοί περισσότερο ασχολούνται με τα μαθήματα και λιγότερο με τα άλλα. Ή για να είμαι πιο ακριβής η ανάπτυξη των άλλων στόχων έρχεται έμμεσα, κυρίως μέσα από τον τρόπο διδασκαλίας που θα επιλέξεις.