Σε προηγούμενη ανάρτηση είχα καταπιαστεί με τη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών στο γυμνάσιο. Αν και ήταν εκτενής, στην πραγματικότητα είχε αποσπασματικό χαρακτήρα. Με την τρέχουσα ανάρτηση θα προσπαθήσω να οργανώσω το θέμα καλύτερα. Κατ' αρχάς, λοιπόν, θεωρώ ότι τρία είναι τα κύρια επιχειρήματα των υποστηρικτών της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών στο γυμνάσιο:
- να μάθουμε καλύτερα τα νέα ελληνικά,
- να καλλιεργήσουμε τη σκέψη μας,
- να μπορούμε να διαβάσουμε ελληνικά κείμενα παλιότερων εποχών.
Τον πρώτο λόγο, κατά τη γνώμη μου, τον έχω ανασκευάσει σε μεγάλο βαθμό στην προηγούμενη ανάρτηση. Εδώ θα επικεντρωθώ στον δεύτερο. Υπάρχει η αντίληψη, ευρύτατα διαδεδομένη, ότι συγκεκριμένα μαθησιακά αντικείμενα —όπως τα αρχαία ελληνικά, τα λατινικά, τα μαθηματικά, ακόμα και το σκάκιš—, επειδή είναι δύσκολα, καλλιεργούν τη σκέψη. Στην ψυχολογία το συγκεκριμένο φαινόμενο ονομάζεται μεταβίβαση της μάθησης (transfer of learning). Μεταφέρεις τις γνώσεις και τις δεξιότητες που έχεις αποκτήσει σε έναν τομέα, π.χ., στα μαθηματικά, σε κάποιον άλλον τομέα, π.χ., στη χημεία. Ενώ φαίνεται διαισθητικά σωστό, το πρόβλημα είναι ότι η ψυχολογία υποστηρίζει ότι η μεταβίβαση της μάθησης συμβαίνει πολύ δύσκολα. Δε δέχεται δηλαδή ότι, αν μάθεις καλά τα αρχαία ελληνικά, θα γίνεις πιο έξυπνος. Και αυτό το ξέρουμε ήδη από το 1901 χάρις στον Thorndike (κοιτάξτε στην 4η σελίδα με τον τίτλο "Formal Discipline and Mental Fitness"; εδώ στη σελίδα 4 θα βρείτε το ίδιο συμπέρασμα από άλλη έρευνα για τα λατινικά). Εκείνη την περίοδο πραγματοποιήθηκαν αρκετές έρευνες, ειδικά για τα λατινικά, για να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι η σκέψη δεν καλλιεργείται με τον συγκεκριμένο τρόπο. Ήταν ένας από τους βασικούς λόγους υποχώρησης των κλασικών σπουδών από τα αναλυτικά προγράμματα των σχολείων.
Πέρα από τις έρευνες του Thorndike, αν μελετήσουμε τη σύγχρονη βιβλιογραφία για την επίλυση προβλημάτων, τη λήψη αποφάσεων, την κριτική σκέψη, τη δημιουργική σκέψη, την έρευνα, δεν υπάρχει πιθανότητα να βρείτε καμιά αναφορά στα αρχαία ελληνικά. Κανείς δεν ασχολείται. Είναι χάσιμο χρόνου. Όποιος δε βαριέται ας ρίξει μια ματιά ενδεικτικά στις παρακάτω πηγές:
Στα μαθηματικά για παράδειγμα, τον κατεξοχήν χώρο επίλυσης προβλημάτων, διδάσκουμε στους μαθητές διάφορες στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων. Οι περισσότεροι αναγνώστες δεν καταλαβαίνουν τι εννοώ, μιας και τα μαθηματικά τα διδαχτήκαμε λάθος. Όποιος έχει υπομονή μπορεί να ρίξει μια ματιά εδώ και εδώ. Για παράδειγμα μια στρατηγική για να αυξήσεις τις πιθανότητες να λύσεις ένα πρόβλημα είναι να σχεδιάσεις κάτι. Ή ένας απλός τρόπος για να ελέγξεις αν έχεις λύσεις σωστά το πρόβλημα είναι να δεις αν έχεις χρησιμοποιήσει όλα τα δεδομένα. Αν δεν τα έχεις χρησιμοποιήσει τότε μάλλον κάτι δεν πάει καλά. Παρόμοιες τεχνικές διδάσκονται σε όλον τον κόσμο και σίγουρα κανείς δεν περιμένει να μάθεις αρχαία για να γίνεις καλύτερος στα μαθηματικά.
Και στην κριτική σκέψη επικρατεί μια παρόμοια κατάσταση. Κι εδώ κανείς δε διδάσκει αρχαία ελληνικά για να μάθει τα παιδιά να σκέφτονται. Διδάσκουν όμως άλλα πράγματα, όπως τις λογικές πλάνες. Μια μάλιστα αγαπημένη λογική πλάνη των υποστηρικτών της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών στο γυμνάσιο είναι η προσφυγή στην αυθεντία. Συχνά επικαλούνται αποφθέγματα επιφανών προσώπων, ο Ελύτης πρέπει να είναι ο πιο αγαπημένος, προκειμένου να στηρίξουν τις θέσεις τους. Το πρόβλημα είναι πως στην επιστήμη τα αποφθέγματα δεν παίζουν κανένα ρόλο· ρόλο παίζουν οι επιστημονικές έρευνες. Και να αναφέρεις ρήσεις επιστημόνων που μελετούν την ελληνική γλώσσα και τη διδασκαλία της έχει μια αξία. Οι ρήσεις όμως ανθρώπων που δεν ανήκουν στον συγκεκριμένο χώρο, δείχνουν έλλειψη πραγματικών επιχειρημάτων. Άθελά τους αποδεικνύουν ότι η εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών τελικά δεν ενδυναμώνει τη σκέψη.
Όποιος έχει υπομονή και μελετήσει σε βάθος τους σύγχρονους προβληματισμούς της παιδαγωγικής επιστήμης σχετικά με τη διδασκαλία της σκέψης θα καταλάβει καλύτερα τι εννοώ με την παρούσα ανάρτηση. Εκτενέστερη ανάλυση θα κουράσει. Σε επόμενη ανάρτηση θα ασχοληθώ και με τον τρίτο λόγο που θεωρώ ότι είναι και το σημαντικότερο επιχείρημα.
Για την κατάργηση των αρχαίων στο γυμνάσιο II
Για την κατάργηση των αρχαίων στο γυμνάσιο II
Σχόλια