Πολλοί θεωρούν ότι ιδανική διδασκαλία στις μέρες μας είναι αυτή που κατευθύνεται από τον μαθητή και τα ενδιαφέροντά του. H παραπάνω εικόνα, παρμένη από εδώ, απεικονίζει αυτήν την ιδέα. Προφανώς, όταν προσπαθείς να μάθεις κάτι μόνος σου, λειτουργείς με παρόμοιο τρόπο. Ο σκοπός όμως της διδασκαλίας δεν είναι να μιμηθεί την παραπάνω διαδικασία, αλλά να τη βελτιώσει. Και με βάση όσα ξέρουμε, είναι καλύτερο να καθοδηγείς τους μαθητές από το να τους αφήνεις μόνους τους. Το πρόβλημα είναι να εντοπιστεί η αιτία που διαδίδονται οι συγκεκριμένες απόψεις, ενώ δεν έχουν επιστημονική βάση. Πιστεύω ότι συμβαίνει κυρίως επειδή οι υποστηρικτές τους χρησιμοποιούν εντυπωσιακές εικόνες και φράσεις.
Η πρώτη εντυπωσιακή φράση είναι το ενδιαφέρον του μαθητή και το γεγονός ότι καταπνίγεται στο σημερινό σχολείο. Αρχικά, επισημαίνω το αυτονόητο: η καθοδήγηση δεν πνίγει το ενδιαφέρον. Αν το όνειρό σου είναι να γίνεις φυσικός, τι καλύτερο από το να βρεις έναν πολύ καλό εκπαιδευτικό φυσικών επιστημών ο οποίος θα σε καθοδηγήσει να το πραγματοποιήσεις; Δεύτερον, το ενδιαφέρον μπορεί από τη μία να σε κινητοποιεί, από την άλλη όμως να σε περιορίζει. Η δουλειά του εκπαιδευτικού είναι να ανοίξει νέους ορίζοντες και να καλλιεργήσει και άλλα ενδιαφέροντα στον μαθητή, απαραίτητα για τον πολίτη του μέλλοντος. Τι πάει να πει: «Εμένα με ενδιαφέρουν μόνο οι φυσικές επιστήμες»; Δηλαδή ο μαθητής αυτός θα χάσει αν ενδιαφερθεί και για την τέχνη, την πολιτική, τη φιλοσοφία; Και πώς θα γίνει αυτό, αν αφεθεί μόνος του να ρυθμίζει τη μάθησή του με βάση τα ενδιαφέροντά του;
Η δεύτερη εντυπωσιακή φράση είναι το Διαδίκτυο. Επειδή υπάρχει πληθώρα πληροφοριών θεωρείται δεδομένο ότι θα βρεις πολύ εύκολα αυτό που αναζητάς. Δυστυχώς, στην πραγματικότητα η αναζήτηση πληροφοριών στο Διαδίκτυο πολλές φορές είναι δύσκολη, ειδικά αν δεν είσαι ειδικός. Θα εντοπίσεις πολλές αντικρουόμενες απόψεις και θα πρέπει να μελετήσεις πολλές ώρες σε βάθος για να καταλάβεις τι στέκει και τι δε στέκει. Ακόμα και αν βρεις τις σωστές πληροφορίες, δε θα τις βρεις στη σωστή σειρά. Θα είναι ένα σύνθετο παζλ γεμάτο κομμάτια που ταιριάζουν, κομμάτια που δεν ταιριάζουν, δίχως να έχεις μία εικόνα να σε καθοδηγεί, και θα χάσεις πολλή ώρα να το κατασκευάσεις, αν τελικά τα καταφέρεις. Ο σκοπός της καθοδήγησης στη διδασκαλία είναι και αυτός: να σου δώσει μόνο τα σωστά κομμάτια και την εικόνα για να κατασκευάσεις το παζλ.
Άλλη διαδεδομένη φράση είναι η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης. Υποτίθεται ότι αν αφεθείς μόνος σου να αναζητήσεις τη γνώση στο Διαδίκτυο θα μάθεις και να σκέφτεσαι. Η βιβλιογραφία (Abrami et al., 2008; Abrami et al., 2015; Hitchcock, 2017c), αλλά και η πράξη έχει δείξει πως συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Δεν είναι τυχαίο που έχει φουντώσει η παραπληροφόρηση σήμερα. Ανακαλυπτική διδασκαλία δεν είναι να αναζητάς μόνος σου στο διαδίκτυο πληροφορίες για το αν πρέπει ή όχι να εμβολιάσεις τα παιδιά σου ή για το αν η γη είναι επίπεδη; Και τι είναι πιο πιθανό; Να υιοθετήσεις την επιστημονική γνώση που είναι απίστευτα πολύπλοκη ή την παραπληροφόρηση που είναι απίστευτα απλοϊκή; Αφού δεν υπάρχει καμία καθοδήγηση, πώς περιμένουμε καλύτερα αποτελέσματα;
Η τέταρτη εντυπωσιακή φράση είναι ο παραλληλισμός της καθοδήγησης με τη βιομηχανική παραγωγή. Προφανώς, κανείς δεν θέλει σχολεία που μοιάζουν με εργοστάσια. Μα είπα και στην αρχή ότι η ανακαλυπτική διδασκαλία διατηρείται στην επιφάνεια από τη δύναμη των φράσεων και των εικόνων που χρησιμοποιεί. Η εικόνα που ταιριάζει στην άμεση διδασκαλία δεν είναι αυτή του εργοστασίου, αλλά αυτή του δασκάλου οδήγησης. Ποιος θα έπαιρνε ποτέ ένα αυτοκίνητο και θα επιχειρούσε να ανακαλύψει να το οδηγεί; Στην πραγματικότητα, η εικόνα που απεικονίζει την ανακαλυπτική διδασκαλία είναι αυτή ενός καλού σχολικού βιβλίου στο οποίο μουτζουρώνουμε τον αριθμό κάθε σελίδας έτσι ώστε να είναι αδύνατο να διαβαστεί, σκίζουμε μία μία τις σελίδες, τις ανακατεύουμε και το δίνουμε σε έναν μαθητή να το διαβάσει. Αντισταθείτε στον πειρασμό να κολλήσετε τις σελίδες στη σωστή σειρά. Αν το κάνετε αυτό τον καθοδηγείτε, και είναι λάθος...
Βιβλιογραφία
Abrami, P. C., Bernard, R. M., Borokhovski, E., Wade, A., Surkes, M. A., Tamim, R., & Zhang, D. (2008). Instructional interventions affecting critical thinking skills and dispositions: A stage 1 meta-analysis. Review of Educational Research, 78(4), 1102-1134.
Abrami, P. C., Bernard, R. M., Borokhovski, E., Waddington, D. I., Wade, C. A., & Persson, T. (2015). Strategies for teaching students to think critically: A meta-analysis. Review of Educational Research, 85(2), 275-314.Hitchcock, D. (2017). Critical thinking as an educational ideal. In D. Hitchcock (Ed.) On Reasoning and Argument: Essays in Informal Logic and on Critical Thinking (pp. 477-497). Springer International Publishing.
Σχόλια