Αρχικά, να πω ότι είναι φυσιολογικό. Δεν είναι πρακτικό να αλλάζουμε κάθε τόσο τις πεποιθήσεις μας. Αν συνέβαινε αυτό, θα ήταν αδύνατο να προβλέψουμε τη συμπεριφορά των άλλων. Αυτός που σήμερα είναι υπέρ των εμβολίων, σε τρεις μέρες θα ήταν κατά και σε μία εβδομάδα πάλι υπέρ. Χάος! Ωστόσο, αυτή η σταθερότητα μερικές φορές δημιουργεί προβλήματα. Π.χ., δυσκολευόμαστε να αλλάξουμε γνώμη ακόμα κι αν δεν έχουμε κανέναν καλό λόγο για να τη διατηρήσουμε, ειδικά όταν επικοινωνούμε μέσω των κοινωνικών δικτύων.
Υπάρχουν συγκεκριμένοι ψυχολογικοί μηχανισμοί που ενεργοποιούνται και διασφαλίζουν τη σταθερότητα των πεποιθήσεών μας. Καλό είναι να τους γνωρίζουμε για να καταλαβαίνουμε γιατί δεν αλλάζει γνώμη ο συνομιλητής μας και για να ξέρουμε τι να αναζητούμε όταν κάνουμε την αυτοκριτική μας. Παρακάτω αναφέρω μερικούς από αυτούς τους ψυχολογικούς μηχανισμούς, όπως παρουσιάζονται στο βιβλίο «Belief: What it means to believe and why our convictions are so compelling»:
α) Μειώνουμε την αξία της πηγής πληροφόρησης. Θεωρούμε δηλαδή την πηγή αναξιόπιστη, οπότε εύκολα διατηρούμε τις πεποιθήσεις μας, παρά τα επιχειρήματα που αναφέρει.
β) Προσπαθούμε να βρούμε κάποιο ψεγάδι στα νέα δεδομένα που έχουμε μπροστά μας. Λ.χ., βλέπουμε ότι τα εμβόλια δεν είναι 100% αποτελεσματικά και αυτόματα τα θεωρούμε ελαττωματικά.
γ) Εκλογικεύουμε τη συμπεριφορά μας. Αν βρούμε ότι υπάρχει ασυνέπεια ανάμεσα στις πεποιθήσεις μας και στην τρέχουσα συμπεριφορά μας, εφευρίσκουμε διάφορες δικαιολογίες για να αιτιολογήσουμε αυτήν την αντίφαση.
δ) Ψάχνουμε ενεργά να βρούμε πληροφορίες που επιβεβαιώνουν τις πεποιθήσεις μας (προκατάληψη της επιβεβαίωσης).
ε) Με μεγάλη ευκολία παράγουμε άφθονα επιχειρήματα υπέρ των δικών μας θέσεων και κατά των αντίθετων απόψεων (προκατάληψη της δικής μας πλευράς).
στ) Έχουμε την ικανότητα να στεγανoπoιούμε τις πεποιθήσεις μας. Έτσι, μπορούμε να υποστηρίζουμε δύο αντίθετες πεποιθήσεις και ταυτόχρονα να τις έχουμε απομονωμένες τη μία από την άλλη, oπότε δεν αντιλαμβανόμαστε τις αντιφάσεις. Κλασικό παράδειγμα είναι οι θρησκευόμενοι επιστήμονες, οι οποίοι μπορούν να ασπάζονται θρησκευτικές πεποιθήσεις που είναι αντίθετες με επιστημονικές θέσεις.
Βιβλιογραφία
Alcock, J. E. (2018). Belief: What it means to believe and why our convictions are so compelling. Prometheus Books.
Σχόλια