Στις μέρες μας κυριαρχεί ένας τρόπος στήριξης όσων μαθητών αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσκολίες στο σχολείο: η συμπερίληψη. Δυστυχώς, ενώ ακούμε συχνά αυτήν τη λέξη, ο ορισμός της μας διαφεύγει. Πάνω-κάτω όμως αυτό που εννοούμε είναι ότι το πρόβλημα αντιμετωπίζεται αποτελεσματικότερα όταν όλα τα παιδιά, ανεξαρτήτως των δυσκολιών που έχουν, βρίσκονται στον ίδιο χώρο κατά τη διάρκεια της σχολικής ημέρας. Οι ειδικές μαθησιακές ανάγκες που έχουν κάποιοι μαθητές πρέπει να αντιμετωπίζονται εντός τάξης και να μη γίνονται αφορμή για να αποχωρούν από την αίθουσα έστω και για μικρά χρονικά διαστήματα.
Το πρώτο ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί, τόσο με αυτήν την πρόταση όσο και με κάθε άλλη, είναι το εξής: είναι η καλύτερη δυνατή βοήθεια που μπορούμε να προσφέρουμε; Αναντίρρητα είναι πολύ όμορφο να βρίσκονται όλα τα παιδιά στον ίδιο χώρο δίχως αποκλεισμούς. Πολύ πιο όμορφο όμως είναι να συμμετέχουμε όλοι μας ισότιμα στην ενήλικη ζωή. Είναι η συμπερίληψη ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να το πετύχουμε;
Για να απαντήσει κάποιος θα πρέπει να καταφύγει στην έρευνα. Και η έρευνα λέει ότι, αν και μελετάμε το θέμα πάνω από 30 χρόνια, δε φαίνεται να έχουμε καταλήξει σε μία σαφή απάντηση (Cook & Cook, 2020). Μπορεί ως ιδέα να είναι σαγηνευτική, αλλά δε σημαίνει ότι είναι και η καλύτερη λύση, με βάση πάντα τα όσα ξέρουμε μέχρι σήμερα.
Για παράδειγμα, μία εναλλακτική πρακτική είναι αυτή της διαφοροποίησης της τοποθέτησης του μαθητή (Anastasiou & Bantekas, 2023· Kauffman et al., 2018· Kauffman et al., 2021). Η βαρύτητα εδώ δε δίνεται στο πού βρίσκεται ο μαθητής αλλά στο πόσα μαθαίνει. Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή ο μαθητής πρέπει να βρίσκεται στον χώρο στον οποίο μεγιστοποιείται η μάθησή του. Υπάρχει, επομένως, ένα φάσμα τοποθετήσεων που ξεκινά από την τάξη και εκτείνεται μέχρι και το σπίτι του. Οι υποστηρικτές αυτής της άποψης θεωρούν τελείως φυσιολογικό κάποιος μαθητής να κρατηθεί μακριά από τη σχολική αίθουσα για μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα προκειμένου να αναπτυχθούν σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό οι γνώσεις και οι δεξιότητές του, ώστε να ενταχθεί ομαλά στο μέλλον στην τάξη και στην κοινωνία.
Το πιο γνωστό παράδειγμα εφαρμογής αυτής της μεθόδου είναι η Έλεν Κέλερ. Η Άννυ Σάλιβαν τη δίδαξε εκτός σχολείου εφαρμόζοντας εντατική, εξατομικευμένη διδασκαλία η οποία είχε ως αποτέλεσμα να βοηθήσει την Έλεν Κέλερ να αναπτύξει σε μεγάλο βαθμό την επικοινωνία της και έτσι να μπορέσει έναν χρόνο αργότερα να ενταχθεί στο σχολείο. Αν δε συνέβαινε αυτό και η Έλεν Κέλερ παρέμενε στη σχολική αίθουσα με τους υπόλοιπους μαθητές, θα ξεπερνούσε πότε το πολύ σοβαρό πρόβλημα επικοινωνίας;
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι για την ώρα δεν ξέρουμε ποια είναι η ιδανική παρέμβαση για τους μαθητές που δυσκολεύονται. Πιθανότατα η απάντηση για το πώς πρέπει να τους βοηθήσουμε να είναι αυτή: οφείλουμε να σταματήσουμε να στιγματίζουμε διδακτικές πρακτικές. Κάθε παιδί είναι διαφορετικό. Είναι παράλογο να πιστεύουμε ότι η ίδια λύση εφαρμόζεται επιτυχώς σε όλους τους μαθητές. Ακόμα κι αν στο μέλλον αποδειχθεί πέρα από κάθε αμφιβολία ότι η συμπερίληψη είναι η ιδανικότερη μέθοδος, αποκλείεται να είναι η ιδανική για όλους. Πρέπει, συνεπώς, να σεβόμαστε το άτομο που έχουμε απέναντί μας και να αναζητούμε διαρκώς την καλύτερη δυνατή πρακτική. Έτσι κι αλλιώς βασική συνιστώσα της ειδικής αγωγής είναι η συστηματική και διαρκής αξιολόγηση. Μάλλον εκεί οφείλουμε να στρέψουμε το ενδιαφέρον μας· να αφήσουμε δηλαδή την αξιολόγηση να μας υποδείξει ποια ακριβώς πρέπει να είναι κάθε φορά η στήριξή μας. Γιατί το θέμα δεν είναι πώς θα εξασφαλίσουμε να συνυπάρχει ο ανήλικος μαθητής με τους υπόλοιπους συμμαθητές του· το θέμα είναι πώς θα εξασφαλίσουμε να συνυπάρχει ο μελλοντικός ενήλικος με τους υπόλοιπους ενηλίκους.
Βιβλιογραφία
Anastasiou, D., & Bantekas, I. (2023). Education for learners with disabilities as a social right. Journal of Constitutional Law, 25(2), 364-403.
Cook, B. G., & Cook, L. (2020). An examination of highly cited research on inclusion. In J. M. Kauffman (Ed.), On educational inclusion: Meanings, history, issues and international perspectives (pp. 130–159). Routledge.
Kauffman, J. M., Felder, M., Ahrbeck, B., Badar, J., & Schneiders, K. (2018). Inclusion of all students in general education? International appeal for a more temperate approach to inclusion. Journal of International Special Needs Education, 21(2), 1-10.
Kauffman, J. M., Wiley, A. L., Travers, J. C., Badar, J., & Anastasiou, D. (2021). Endrew and FAPE: Concepts and implications for all students with disabilities. Behavior modification, 45(1), 177-198.
Σχόλια