Χρήση εικόνας στην κατανόηση του κειμένου

Τα σχολικά μας βιβλία είναι κατακλυσμένα από έργα τέχνης, φωτογραφίες, χάρτες, διαγράμματα, πίνακες κ.α., συνήθως στενά συνδεδεμένα με το υπό μελέτη κείμενο. Δυστυχώς, πολλές φορές μένουν αναξιοποίητα από το δάσκαλο είτε λόγω περιορισμένου χρόνου είτε εξαιτίας της έμφασης που δίνουν πολλοί σε άλλες πτυχές του διδακτικού μας έργου (λόγου χάρη στη γραμματική) ή ακόμα και λόγω άγνοιας.

Ωστόσο, η εικόνα μπορεί να αξιοποιηθεί πολύ εύκολα και να συνδεθεί με το κείμενο που συνοδεύει ακολουθώντας τα παρακάτω βήματα (Παπαχρίστου, Κουρεμένος, Μάνδαλος, Ταταρή, Νάστος, 2002· Σφυρόερα, 2003):

1ο Βήμα: Ανάλυση γνωστών στοιχείων εικόνας

2ο Βήμα: Απορίες που προκαλεί η εικόνα

3ο Βήμα: Οι απορίες απαντιούνται στο κείμενο

4ο Βήμα: Επιστροφή στην εικόνα για περαιτέρω επεξεργασία

Ξεκινώντας την ανάλυση της εκάστοτε εικόνας, επικεντρωνόμαστε σε ό,τι γνωρίζουν οι μαθητές. Για να γίνω πιο σαφής, θα στηριχτώ στο κείμενο του Ανθολογίου της Ε΄-ΣΤ΄ [Οι πρόσφυγες] στη σελίδα 206. Έτσι, σ’ αυτό το στάδιο οι μαθητές μπορούν να περιγράψουν ό,τι βλέπουν, αξιοποιώντας παράλληλα και τη λεζάντα.

Φυσικά, μετά ακολουθούν οι απορίες, τις οποίες τις θέτουν είτε οι ίδιοι είτε εμείς. «Πού είναι η Σμύρνη;», «Πότε συμβαίνουν αυτά που απεικονίζονται στον πίνακα;», «Γιατί καταστράφηκε;» «Πού πάνε αυτοί που φεύγουν;» κ.α. Κάποια από τα ερωτήματα, όπως αυτό σχετικά με την τοποθεσία της Σμύρνης, απαντιούνται από εμάς πριν την ανάγνωση του κειμένου. Τα περισσότερα όμως καταγράφονται, παραμένουν αναπάντητα από εμάς, και ζητάμε από τους μαθητές να απαντηθούν, όσα είναι δυνατόν, μέσα από το κείμενο και το εισαγωγικό σημείωμα. Μ’ αυτόν τον τρόπο συνδέεται οργανικά το κείμενο με την εικόνα.

Κατόπιν ακολουθεί η ανάγνωση, με στόχο την απάντηση των διατυπωμένων ερωτήσεων. Εδώ φυσικά μπορεί να γίνει και ομαδικά η επεξεργασία του κειμένου, όπως αναφέρω και στην ανάρτηση Στρατηγικές Ανάγνωσης – PQ4R. Όσα είναι αδύνατο να απαντηθούν, αφού επισημανθούν από τους μαθητές, αναλύονται από μας την κατάλληλη στιγμή.

Έπειτα επιστρέφουμε στην εικόνα για περαιτέρω ανάλυση. Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορούμε να την προσεγγίσουμε.

Α) Μέσω των αισθήσεων. Λόγου χάρη με ερωτήσεις όπως «Τι ακούν αυτοί που είναι στις βάρκες;», «Τι μυρωδιές να υπάρχουν στο λιμάνι;».

Β) Μέσω υποθέσεων. «Τι θα συνέβαινε αν τα ξένα πλοία έπαιρναν τους Έλληνες;».

Γ) Τοποθετώντας το μαθητή μέσα στην εικόνα π.χ. «Τι θα έκανες αν ήσουν στο λιμάνι;» «Πώς θα αισθανόσουν εσύ αν ήσουν στη θέση τους;».

Δ) Ρωτώντας για τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τα λόγια των εικονιζόμενων «Πώς αισθάνονται αυτοί που είναι στη βάρκα;», «Τι να σκέφτονται βλέποντας τη φωτιά να έρχεται καταπάνω τους;», «Τι να λένε αυτοί που είναι πάνω στη βάρκα;»,
ή
για τα συναισθήματα και τις σκέψεις των μαθητών «Πώς αισθάνεσαι τώρα που έμαθες τι ακριβώς απεικονίζει ο πίνακας;», «Τι σκεφτόσουν για τον πίνακα προηγουμένως;».

Ε) Ξεφεύγοντας από τα στενά χρονικά πλαίσια της εικόνας και διευρύνοντας το διάστημα με ερωτήματα σχετικά με το πριν «Τι να έγινε πριν ξεκινήσει η φωτιά;», «Ποιοι την έβαλαν;» και με το μετά της εικόνας «Τι απέγιναν αυτοί στις βάρκες; Στο λιμάνι;».

ΣΤ) Δραματοποιώντας τα όσα συμβαίνουν στην εικόνα.

Βιβλιογραφία
Παπαχρίστου, Β., Κουρεμένος, Γ., Μάνδαλος, Λ., Ταταρή, Ξ., Νάστος, Β., (2002). Η επανάσταση στη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος. Αθήνα: Η Προοπτική.
Σφυρόερα, Μ., (2003). Η επεξεργασία της εικόνας στη σχολική τάξη. Αθήνα: ΥΠΕΠΘ Πανεπιστήμιο Αθηνών.