Διαθεματικότητα – Σχέδια Εργασίας. Δύο έννοιες που ομολογουμένως έχουν κατακλύσει τα αναλυτικά μας προγράμματα. Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι πρόκειται για μια αντιστροφή των παραδοσιακών πρακτικών ταξινόμησης της γνώσης και διδακτικής. Αντί να οργανώνεται το μάθημα με βάση κάποιον επιστημονικό κλάδο (μαθηματικά, χημεία, φυσική κ.τ.λ.), η διδασκαλία περιστρέφεται γύρω από κάποιο θέμα (το νερό, την πόλη, το χωριό κ.τ.λ.). Εν συνεχεία αναλύεται σε διάφορα υποθέματα με βάση είτε κάποιες θεωρίες νοημοσύνης είτε τα παραδοσιακά μαθήματα του αναλυτικού προγράμματος.
Έτσι, αν επιλεγεί το θέμα του νερού, ο μαθητής μπορεί να καταπιαστεί με τα εξής υποθέματα: με τη μέτρηση και τον υπολογισμό του όγκου του νερού (μαθηματικά)∙ την παρουσία του νερού στην ελληνική παιδική λογοτεχνία, τις παράγωγες λέξεις (γλώσσα)∙ την αξιοποίηση του νερού από τον άνθρωπο (ιστορία – φυσικές επιστήμες)∙ με τα ποτάμια, τις λίμνες, τις θάλασσες (βιολογία – οικολογία – γεωγραφία) κ.ο.κ. Μ’ αυτόν τον τρόπο θεωρείται ότι ξεπερνιούνται τα προβλήματα που συνοδεύουν τα παραδοσιακά αναλυτικά προγράμματα και οι μαθητές εμβαθύνουν στην κατανόηση των διεπιστημονικών συσχετίσεων.
Η κριτική μου σ’ αυτήν την προσέγγιση της γνώσης αλλά και της μάθησης είναι απλή. Πρόκειται για κάτι που δε συμβαίνει στον κόσμο των ενηλίκων. Είναι μια τεχνητή πραγματικότητα που υφίσταται μόνο στους χώρους του σχολείου. Στην πράξη ασχολούμαστε με προβλήματα που ζητούν λύση και όχι με θέματα που αυθαίρετα εξακτινώνονται.
Κλασικό παράδειγμα αποτελεί η ανακάλυψη ότι η χολέρα μεταδίδεται από το νερό και όχι από τον αέρα. Ο γιατρός John Snow που το απέδειξε δε στηρίχθηκε στην τότε μεθοδολογία της ιατρικής αλλά στα μαθηματικά, και συγκεκριμένα στη στατιστική, όχι όμως επειδή έπρεπε να προσεγγίσει την ασθένεια της χολέρας από διάφορες πλευρές, οι οποίες με τη σειρά τους υπαγορεύονταν από το τότε αναλυτικό πρόγραμμα, αλλά γιατί πίστευε πως μ’ αυτόν τον τρόπο θα έβρισκε την αιτία της ασθένειας. Έτσι, αν και έλυσε ένα ιατρικό πρόβλημα προσφεύγοντας στα μαθηματικά, ουδόλως ασχολήθηκε με τα παράγωγα του ουσιαστικού χολέρα ή με την ιστορία των τόπων που επλήγησαν από την ασθένεια, όπως πολύ πιθανόν να συνέβαινε σε μια διαθεματική προσέγγιση στο σχολείο.
Εδώ ακριβώς βρίσκεται και η θεμελιώδης διαφορά. Η πολύπλευρη – διεπιστημονική προσέγγιση υπαγορεύεται από το πρόβλημα και όχι από το αναλυτικό πρόγραμμα ή κάποια θεωρία νοημοσύνης. Το πρόβλημα καθορίζει ποιες εκφάνσεις του ανθρωπίνου πνεύματος θα κληθούν κάθε φορά για την επίλυσή του. Αυτό δε που φαίνεται ωραίο στα παιδιά, αγγίζει τη γελοιότητα στον πραγματικό κόσμο. Φανταστείτε τους ερευνητές για το AIDS να ασχολούνται με τη συγγραφή θεατρικών κειμένων γύρω από το σύνδρομο ανοσολογικής ανεπάρκειας με στόχο την ολόπλευρη αντιμετώπιση του θέματος «AIDS».
Φυσικά, δεν αρνούμαι την ανάγκη ανάδειξης της διεπιστημονικής προσέγγισης στα παιδιά. Αυτό που καυτηριάζω είναι η αφύσικη εκδήλωσή της μέσα στους χώρους του ελληνικού σχολείου.
* Η σκόρπια γνώση, η ασύνδετη, η γνώση άνευ μορφής. Γνώση επομένως που δεν θα μπορέσει πότε της να οδηγήσει σε ανθρώπους μορφωμένους.
Έτσι, αν επιλεγεί το θέμα του νερού, ο μαθητής μπορεί να καταπιαστεί με τα εξής υποθέματα: με τη μέτρηση και τον υπολογισμό του όγκου του νερού (μαθηματικά)∙ την παρουσία του νερού στην ελληνική παιδική λογοτεχνία, τις παράγωγες λέξεις (γλώσσα)∙ την αξιοποίηση του νερού από τον άνθρωπο (ιστορία – φυσικές επιστήμες)∙ με τα ποτάμια, τις λίμνες, τις θάλασσες (βιολογία – οικολογία – γεωγραφία) κ.ο.κ. Μ’ αυτόν τον τρόπο θεωρείται ότι ξεπερνιούνται τα προβλήματα που συνοδεύουν τα παραδοσιακά αναλυτικά προγράμματα και οι μαθητές εμβαθύνουν στην κατανόηση των διεπιστημονικών συσχετίσεων.
Η κριτική μου σ’ αυτήν την προσέγγιση της γνώσης αλλά και της μάθησης είναι απλή. Πρόκειται για κάτι που δε συμβαίνει στον κόσμο των ενηλίκων. Είναι μια τεχνητή πραγματικότητα που υφίσταται μόνο στους χώρους του σχολείου. Στην πράξη ασχολούμαστε με προβλήματα που ζητούν λύση και όχι με θέματα που αυθαίρετα εξακτινώνονται.
Κλασικό παράδειγμα αποτελεί η ανακάλυψη ότι η χολέρα μεταδίδεται από το νερό και όχι από τον αέρα. Ο γιατρός John Snow που το απέδειξε δε στηρίχθηκε στην τότε μεθοδολογία της ιατρικής αλλά στα μαθηματικά, και συγκεκριμένα στη στατιστική, όχι όμως επειδή έπρεπε να προσεγγίσει την ασθένεια της χολέρας από διάφορες πλευρές, οι οποίες με τη σειρά τους υπαγορεύονταν από το τότε αναλυτικό πρόγραμμα, αλλά γιατί πίστευε πως μ’ αυτόν τον τρόπο θα έβρισκε την αιτία της ασθένειας. Έτσι, αν και έλυσε ένα ιατρικό πρόβλημα προσφεύγοντας στα μαθηματικά, ουδόλως ασχολήθηκε με τα παράγωγα του ουσιαστικού χολέρα ή με την ιστορία των τόπων που επλήγησαν από την ασθένεια, όπως πολύ πιθανόν να συνέβαινε σε μια διαθεματική προσέγγιση στο σχολείο.
Εδώ ακριβώς βρίσκεται και η θεμελιώδης διαφορά. Η πολύπλευρη – διεπιστημονική προσέγγιση υπαγορεύεται από το πρόβλημα και όχι από το αναλυτικό πρόγραμμα ή κάποια θεωρία νοημοσύνης. Το πρόβλημα καθορίζει ποιες εκφάνσεις του ανθρωπίνου πνεύματος θα κληθούν κάθε φορά για την επίλυσή του. Αυτό δε που φαίνεται ωραίο στα παιδιά, αγγίζει τη γελοιότητα στον πραγματικό κόσμο. Φανταστείτε τους ερευνητές για το AIDS να ασχολούνται με τη συγγραφή θεατρικών κειμένων γύρω από το σύνδρομο ανοσολογικής ανεπάρκειας με στόχο την ολόπλευρη αντιμετώπιση του θέματος «AIDS».
Φυσικά, δεν αρνούμαι την ανάγκη ανάδειξης της διεπιστημονικής προσέγγισης στα παιδιά. Αυτό που καυτηριάζω είναι η αφύσικη εκδήλωσή της μέσα στους χώρους του ελληνικού σχολείου.
* Η σκόρπια γνώση, η ασύνδετη, η γνώση άνευ μορφής. Γνώση επομένως που δεν θα μπορέσει πότε της να οδηγήσει σε ανθρώπους μορφωμένους.
Σχόλια
"Προβληματική" την ονομάζω, με την έννοια η διδασκαλία να στήνεται γύρω από κάποιο "πρόβλημα", πραγματικό ή φανταστικό (πχ. καταπολέμηση αρρώστιας). Και στη συνέχεια, αν η λύση του προβλήματος το απαιτεί, η διδασκαλία να απευθύνεται προς είδη γνώσης πέραν της επιστημονικής;
Σωστά;
Γενικά προτιμώ οι προσεγγίσεις του σχολείου να είναι ρεαλιστικές, δηλαδή να προσομοιώνουν την πραγματικότητα που αντιμετωπίζουμε όλοι μας σαν ενήλικοι. Κανείς μας δε δουλεύει με τους τρόπους που υπαγορεύονται από τη μέθοδο Project εκτός από τους εκπαιδευτικούς. Δε θα ξεχάσω στο πανεπιστήμιο την απέχθεια των καθηγητών για την έκθεση ιδεών. Τόσα χρόνια στο σχολείο έγραφα για να μπω στο πανεπιστήμιο και να διαπιστώσω πως όλη αυτή η προετοιμασία δε μου πρόσφερε τίποτα σε σχέση με τις επιστημονικές εργασίες.
Διαφωνώ όμως στο εξής:
"Τόσα χρόνια στο σχολείο έγραφα για να μπω στο πανεπιστήμιο και να διαπιστώσω πως όλη αυτή η προετοιμασία δε μου πρόσφερε τίποτα σε σχέση με τις επιστημονικές εργασίες."
Όσο σχέση έχει η μέθοδος project με το πώς μαθαίνει ο καθένας μας, άλλη τόση σχέση με αυτό έχει και το πώς δουλεύει η σκέφτεται ένας επιστήμονας.
[Δεν είδες το βίντεο του Robinson; λέει κάποια πράγματα με τα οποία συμφωνώ:
http://didaskw.blogspot.com/2008/03/blog-post_20.html
]
Θέλω να πω, ας μην έχουμε σαν πρότυπο το πώς μαθαίνει ένας "ειδικός", αλλά το πώς μαθαίνουμε όλοι μας.
Και μάλιστα, να προσπαθούμε πού και πού να φτάσουμε στο πώς σκέφτονται τα παιδιά.
Αυτό είναι το πρότυπο...
Δεύτερον δεν αρνούμαι την διεπιστημονική προσέγγιση ή τις όποιες ερμηνείες και διδακτικές προσεγγίσεις εφαρμόζει ο κάθε εκπαιδευτικός στην τάξη του προκειμένου να την πετύχει. Απλώς ασκώ κριτική σε μια θεωρητική προσέγγιση όπως έχει εκφραστεί στην Ελλάδα κυρίως μέσω του Ματσαγγούρα.
Τρίτον εννοείται πως το σχολείο δεν πρέπει να βγάζει μόνο επιστήμονες. Πρέπει όμως την μερίδα των μαθητών που προετοιμάζει για το πανεπιστήμιο να της δίνει τα απαραίτητα προσόντα και να μην την εξοντώνει πνευματικά μέσω μιας ανούσιας εκπαιδευτικής προσέγγισης (βλέπε παπαγαλία με όλα τα συμπαρομαρτούντα).
Τέλος, δε νομίζω ότι χρησιμοποιεί κανένας τη μέθοδο Project σε κανένα επάγγελμα, πλην των εκπαιδευτικών. Τώρα το κατά πόσο μαθαίνουν τα παιδιά ή βοηθιούνται οι αδύναμοι μαθητές μέσω της διαθεματικότητας, όπως την περιγράφουν τα ΔΕΠΠΣ, επιτρέψτε μου να έχω τις έντονες αμφιβολίες μου.
τα παραδείγματά σου είναι πολύ πετυχημένα και ουσιαστικά στηρίζουν αυτά που γράφω στην ανάρτησή μου. Το θεατρικό κείμενο που προτείνεις ουσιαστικά αποτελεί μία λύση στο πρόβλημα “ευαισθητοποίηση του κόσμου”. Από την άλλη το να ασκήσεις τους μαθητές πάνω στη στατιστική με αφορμή το AIDS για μένα είναι κάτι το ανούσιο. Αν όμως τους δώσεις έναν στόχο, όπως με το θεατρικό κείμενο, τότε το κέρδος είναι διπλό. Από τη μια η ολόπλευρη προσέγγιση και από την άλλη η μύηση στον ενήλικο κόσμο. Μην ξεχνάς, όπως έχει γράψει κάποιος, είμαστε παιδιά για να γίνουμε μεγάλοι και όχι για να μείνουμε παιδιά.
Επιπλέον, όπως σωστά επισημαίνεις, το θέμα του AIDS δεν είναι δυνατό να αναπτυχθεί στο σχολείο. Παρασύρθηκα από τη ροή των σχολίων...
*** Το παράδειγμα με τον γιατρό είναι τυχαίο... Και βέβαια ξέρω ότι δεν είναι στόχος όλων των παιδιών να γίνουν επιστήμονες, αλλά ακόμα κ ένας καλλιτέχνης χρειάζεται να ξέρει να συνδυάζει τις γνώσεις του για να αναλύει τι ακριβώς παρουσιάζει με την τέχνη του, ένας δημοσιογράφος να συλλέγει πολλές πληροφορίες, να τις μασάει καλά κ μετά αφού τις έχει χωνέψει να κάτσει να γράψει ένα άρθρο συνδυάζοντας τα επιμέρους στοιχεία, ακόμα και καθαρίστρια να γίνει κάποια μαθήτρια να συνδυάζει τις γνώσεις της χρειάζεται... δείτε τις καθαρίστριες αμέσους δράσης (κάπως έτσι νομίζω ότι λέγεται) στο sky και θα καταλάβετε το γιατί...
*** ίσως όντως να είναι παρατραβηγμένο από το δημοτικό τα παιδιά να συνδυάζουν με τέτοιο τρόπο τις γνώσεις τους.... ϊσως όμως τέλη δημοτικού, αρχές γυμνασίου να είναι η καταλληλότερη ηλικία κατά τη γνώμη μου...
*** χρειάζεται κ ενίσχυση από το οικογ. περιβάλλον, οι γονείς έχουν μάθει να λειτουργούν μονόπλευρα, τότε μπορεί να προωθήσουν και τα παιδιά τους να είναι μονόπλευρα.
*** Συνοψη: κατά τη γνώμη μου η καλύτερη γνώση είναι η ολιστική, σφαιρική, που ενεργοποιεί όλες τις αισθήσεις...