Η ελευθερία του εκπαιδευτικού

Διαβάζοντας κάποιες αναρτήσεις («Κουράζομαι, πλήττω, πιέζομαι, έχω άγχος, βαριέμαι, θυμώνω!», «Εναλλακτικά Σχολεία» συνέχεια, «Εναλλακτικά Σχολεία» αξιολόγηση) στο blog του grigoris, συνειδητοποίησα πόσο ασφυκτικά συγκεντρωτικό είναι το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Το ΥΠΕΠΘ έχει καταφέρει να ελέγχει την εκπαίδευση σε απίστευτο βαθμό, συμπιέζοντας πολύ την ελευθερία κινήσεων του εκπαιδευτικού μα και τα περιθώρια της εκπαιδευτικής έρευνας στην Ελλάδα.

Τα σχολεία που παρουσιάζονται στις παραπάνω αναρτήσεις, παρά την αμφισβητούμενη, από πολλούς, παιδαγωγική τους αποτελεσματικότητα (βλέπε Summerhill), αποπνέουν έναν αέρα ελευθερίας. Αντίθετα με μας, που και τα πειραματικά ακόμα τα έχουμε μετατρέψει σε «ιδιωτικής αίγλης» δημόσια σχολεία, οι Γερμανοί παρέχουν περισσότερες επιλογές στους εκπαιδευτικούς τους και γενικά στους Γερμανούς πολίτες. Εδώ δυστυχώς υπάρχει ένα αποπνικτικό πλαίσιο εργασίας, άνωθεν ελεγχόμενο.

Τι θα μπορούσε να γίνει στην Ελλάδα προκειμένου να υπάρξει ένα κλίμα παιδαγωγικής ελευθερίας; Σε πρώτη φάση απαιτείται η επανίδρυση των πειραματικών σχολείων (σχετικά με τα πειραματικά βλέπε και εδώ). Εκεί λόγο οφείλει να έχει το επιβλέπον πανεπιστήμιο και όχι το ΥΠΕΠΘ. Τα πειραματικά πρέπει να είναι πρωτίστως χώρος παιδαγωγικής έρευνας, εργαστήρια γνώσης, τόποι εφαρμογής επιστημονικών θεωριών. Οι μαθητές πρέπει να προέρχονται αναλογικά από όλα τα κοινωνικά στρώματα της πόλης και - γιατί όχι - να υπάρχουν και σχολεία τέτοιου είδους στα χωριά.

Επόμενο βήμα είναι πιθανότατα η καθιέρωση του πολλαπλού βιβλίου. Η επιλογή του εγχειριδίου θα μπορούσε να γίνεται από τον εκπαιδευτικό της τάξης ή το σχολείο, πάντως όχι από το υπουργείο. Τούτο, εκτός των άλλων πλεονεκτημάτων, θα έδινε και μια ώθηση στην παιδαγωγική επιστημονική έρευνα. Το Π.Ι. θα μπορούσε να καθορίζει μόνο τους διδακτικούς στόχους, και όχι να επεμβαίνει ακόμα και στον αριθμό των σελίδων των βιβλίων όπως συμβαίνει τώρα, ενώ διάφορες συγγραφικές ομάδες, που δεν θα επιλέγονται από το υπουργείο, θα αναλάμβαναν τη σύνταξή τους. Η κριτική των εγχειριδίων θα γινόταν αυτόματα αφού, αν δε μας άρεσε, δε θα το επιλέγαμε την καινούρια χρονιά. Ο ανταγωνισμός αυτός θα ωθούσε και τις διάφορες συγγραφικές ομάδες να προχωρούν σε συνεχείς βελτιώσεις. Στην κριτική και στον εποικοδομητικό διάλογο θα μπορούσε να συμβάλει και η σύγχρονη τεχνολογία μέσω των συζητήσεων που ανακύπτουν στο διαδίκτυο.

Το τρίτο και τελικό βήμα πρέπει να είναι η ανάθεση της σύνταξης, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, των αναλυτικών προγραμμάτων στις σχολικές μονάδες. Γιατί πρέπει γι’ αυτό να αποφασίζουν διάφοροι άσχετοι με το επάγγελμά μας και παιδαγωγικώς ακατάρτιστοι, όπως οι υπουργοί, οι υφυπουργοί, οι πρόεδροι του Π.Ι. και όχι εμείς; Αν είναι αυτοί ικανοί, τότε σίγουρα είμαστε και εμείς, μα και αν θαρρούν πως δεν είμαστε, τότε ας μας καταστήσουν.