Πέρα από τον οδηγό του Harvard (I)

Ο οδηγός είναι ένα καλό και ευσύνοπτο εργαλείο, απευθύνεται όμως σε φοιτητές, με αποτέλεσμα να λείπουν στοιχεία σημαντικά όσον αφορά τη διδασκαλία της κατανόησης, που έχουν αναδειχτεί από τη σχετική με την ανάγνωση επιστημονική έρευνα.

Ένα από αυτά, με προεκτάσεις σ’ όλο το φάσμα του αναλυτικού προγράμματος, είναι η συνειδητοποίηση από την πλευρά του μαθητή των σημείων ενός κειμένου που αδυνατεί να κατανοήσει και οι συνακόλουθες στρατηγικές που πρέπει να ακολουθήσει, ώστε να ξεπεραστεί το εμπόδιο που μόλις έχει αναδυθεί.

Όταν γράφω για σημεία στα οποία υπάρχει ρήξη του νοήματος, δεν εννοώ μόνο τις γνωστές σε όλους μας «άγνωστες λέξεις». Για να γίνει φανερό και το μέγεθος του προβλήματος, σας αναφέρω ενδεικτικά πως στο ακόλουθο απόσπασμα από την Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή της Στ΄ «Έχει λοιπόν ο άνθρωπος, εκτός από τις βιολογικές, και κοινωνικές ανάγκες εξίσου σημαντικές με τις πρώτες» η απορία όλης της φετινής τάξης μου ήταν τι σημαίνει η λέξη «πρώτες». Μιλάμε για παιδιά μορφωμένων γονιών, που μερικά από αυτά διαβάζουν αρκετά βιβλία το χρόνο. Παρομοίως, στο απόσπασμα από την Ιστορία της Στ΄ «Για πολλά χρόνια η Οθωμανική αυτοκρατορία ήταν ο “μεγάλος ασθενής”, που τον κρατούσαν στη ζωή μόνο τα αντίθετα συμφέροντα και η ασυμφωνία των μεγάλων δυνάμεων» η απορία ήταν «Κύριε, ποιος είναι ο μεγάλος ασθενής;». Με τα προαναφερόμενα παραδείγματα δεν ασχολούμαι τυχαία. Συνιστούν χαρακτηριστικές δυσκολίες των παιδιών που καλύπτονται κάτω από τον όρο αναφορά¹.

Ομοίως φέτος διαπίστωσα πως οι μαθητές μου δυσκολεύονται με ορισμούς του τύπου «Στις ερήμους μπορούμε να συναντήσουμε περιοχές όπου υπάρχει νερό και βλάστηση και λέγονται οάσεις». Αν αντιθέτως ο ορισμός ήταν διατυπωμένος με την κλασική δομή «Όαση ονομάζουμε περιοχές των ερήμων, όπου υπάρχει νερό και βλάστηση» τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά.

Γίνεται πιστεύω φανερό πως, αν πείσουμε τους μαθητές μας να μας λένε κάθε απορία που έχουν, μπορούμε να μάθουμε πολλά απ’ αυτούς και να βελτιώσουμε κατά πολύ τη διδασκαλία μας.

Βέβαια, παράλληλα με τα παραπάνω οφείλουμε να διδάξουμε στους μαθητές μας ότι τις όποιες απορίες τους πρέπει να προσπαθούν καταρχήν να τις επιλύουν μόνοι τους. Οι στρατηγικές που μπορούν να χρησιμοποιήσουν ταξινομούνται γενικά σε δύο κατηγορίες. Στην πρώτη αντιστοιχεί κάθε ενέργεια του μαθητή να λύσει την απορία του προσφεύγοντας στην ετυμολογία της λέξης. Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει στρατηγικές που προτρέπουν το παιδί να αναζητήσει την υπερπήδηση του εμποδίου στρέφοντας το βλέμμα του στο υπόλοιπο κείμενο, ψάχνοντας για σημεία που θα φωτίσουν το πρόβλημα.


1. Πρόκειται για κάθε λέξη ή φράση που αναφέρεται σε άλλη λέξη ή φράση σε διαφορετικό σημείο στο κείμενο.