Ναι, αλλά, κύριε, στο γυμνάσιο τα ζητούν παπαγαλία… (ΙV)

Σαν άνθρωπος βαριέμαι τις λεπτομέρειες. Μου αρέσει οι συνομιλητές μου να μιλούν συνοπτικά, με ακρίβεια, εστιάζοντας στην ουσία του θέματος. Οι μυημένοι κατανοούν, επομένως, τι μαρτύρια περνάω στο Δημοτικό. Οι πολυαγαπημένοι μου κατά τ’ άλλα μαθητές δεν μπορούν να εκφραστούν συνοπτικά, δεν ξέρουν τι σημαίνει η λέξη ακρίβεια, ενώ αγνοούν την έννοια της ουσίας. Για τους αμύητους αναφέρω μόνο το εξής:

Πέρυσι κατέβαινα τις σκάλες του σχολείου μαζί με ένα μαθητή της ΣΤ΄. Αποφάσισα να αστειευτώ μαζί του λέγοντάς του πως θεωρούσα ότι είναι αδιάβαστος. Αμέσως μου πρότεινε να τον εξετάσω για να μου αποδείξει το αντίθετο και, για να μην τα πολυλογώ, διάλεξα την Ιστορία. Τον ρώτησα σε ποιο μάθημα βρίσκονταν και μου αποκρίθηκε πως ήταν στο κεφάλαιο 33. Φυσικά, όπως και εσείς, δε γνώριζα τι πραγματευόταν το κεφάλαιο και έτσι αυθόρμητα ρώτησα: «Με ποιο θέμα ασχολείται το κεφάλαιο;». Πανικός. Εκλιπαρούσε να μου πει όλο το μάθημα απέξω (αθάνατη παπαγαλία!) δεν μπορούσε όμως να πει με μια – δυο φράσεις τι μάθημα είχαν. Για να μη μακρηγορώ, η ουσία είναι μία. Το παιδί είχε διαβάσει, αλλά δεν ήξερε τι ήταν αυτό που είχε διαβάσει.

Σχετικό με παρόμοια όπως το παραπάνω περιστατικά είναι το τρίτο απόσπασμα που ακολουθεί και αναφέρεται στο δεύτερο αναγνωστικό στάδιο (για τη σειρά των αναγνωστικών σταδίων βλέπε εδώ) αποτελεί δε, περισσότερο από τα άλλα αποσπάσματα, τον αντίποδα της αποστήθισης. Μας δείχνει το δρόμο της άμεσης αντικατάστασης της αυτολεξεί εξέτασης. Εννοείται, βεβαίως, πως απαιτείται σταδιακή εκμάθηση των όσων αναφέρονται στο παρακάτω κείμενο και γενικά σ’ όλο τον οδηγό. Έτσι, λόγου χάρη, τα παιδιά θα πρέπει να εξασκηθούν επί μακρόν στην εύρεση πλαγιότιτλων προκειμένου να καταστούν ικανά να λένε περιληπτικά το μάθημα. Αν επιχειρήσουμε να διδάξουμε ταυτόχρονα όλες τις στρατηγικές που προτείνονται, θα οδηγηθούμε με βεβαιότητα στην αποτυχία.


3. Βρες το σκελετό του κειμένου, συνόψισε, ανάλυσε: ξεχώρισε τις πληροφορίες, εξέτασε τα μέρη τους, και μετά προσπάθησε να τα τοποθετήσεις πάλι σε μια κατανοητή για σένα γλώσσα.

Ο καλύτερος τρόπος για να εξακριβώσεις τι έχεις καταλάβει είναι να μπορείς να το διατυπώσεις με δικά σου λόγια. Η εύρεση της δομής κάποιου επιχειρήματος ενός κειμένου είναι μια μορφή σχολιασμού, και μπορεί να γίνει στο περιθώριο του κειμένου ή χρησιμοποιώντας αριθμούς ή γράμματα. Σου επιτρέπει να δεις το σκελετό ενός επιχειρήματος: η θέση, το πρώτο σημείο και τα αποδεικτικά στοιχεία (και ούτω καθεξής), μέχρι το συμπέρασμα. Με βαριά ή δύσκολα κείμενα, ο σκελετός μπορεί να μην είναι προφανής μέχρι να τον αναζητήσεις. Η περίληψη επιτυγχάνει κάτι παρόμοιο, χρησιμοποιώντας τις προτάσεις και τις παραγράφους, φανερώνοντας παράλληλα τη σύνδεση των ιδεών. Η ανάλυση προσθέτει και ένα στοιχείο αξιολόγησης στη διαδικασία της περίληψης – δεν απαιτεί από σένα μόνο να επαναδιατυπώσεις τα κύρια σημεία, αλλά να εξετάσεις τη λογική, την αξιοπιστία και τη συναισθηματική επιρροή ενός επιχειρήματος. Στην ανάλυση ενός κειμένου στοχάζεσαι πάνω στην αποτελεσματικότητα ή μη ενός επιχειρήματος. Ερωτήσεις που μπορείς να κάνεις:

• Τι ισχυρίζεται ο συγγραφέας σαν αληθινό ή έγκυρο (αυτό σημαίνει, για ποιο πράγμα προσπαθεί να με πείσει); Τι μου ζητάει να πιστέψω ή να δεχτώ;

• Γιατί πρέπει να δεχτώ τον ισχυρισμό του συγγραφέα σαν αληθινό ή έγκυρο; Ή αντίστροφα, γιατί πρέπει να απορρίψω τον ισχυρισμό του συγγραφέα;

• Ποιους λόγους και ποιες αποδείξεις χρησιμοποιεί ο συγγραφέας και πόσο αποτελεσματικές είναι;

• Ποια από όσα αναφέρονται στο κείμενο είναι γεγονότα και ποια απόψεις;

• Καταρρέει σε κάποιο σημείο ο συλλογισμός; Υπάρχει κάποιο σημείο που δε βγάζει νόημα;

4. Ψάξε για επαναλήψεις και μοτίβα:

Αποτελούν συχνά ενδείξεις του τι θεωρεί σημαντικό ο συγγραφέας και τι περιμένει από σένα να εκμαιεύσεις από το επιχείρημά του. Ο τρόπος με το οποίο χρησιμοποιείται η γλώσσα μπορεί επίσης να κρύβει ιδεολογικές θέσεις, κρυφές ατζέντες ή προκαταλήψεις. Πρόσεχε για:
• Εικόνες που επανέρχονται.
• Επαναλαμβανόμενες λέξεις, φράσεις, τύπους παραδειγμάτων ή επεξηγήσεις.
• Σταθερούς τρόπους χαρακτηρισμού ανθρώπων, γεγονότων ή προβλημάτων.

Προηγούμενο Επόμενο