Γιατί δεν πρέπει στις παρουσιάσεις μας να διαβάζουμε τα κείμενα των διαφανειών; - Το Φαινόμενο του Πλεονασμού I

Η Θεωρία του Γνωστικού Φορτίου (Cognitive Load Theory) είναι μία θεωρία διδασκαλίας που στηρίζεται στη δομή της ανθρώπινης μνήμης. Υποστηρίζει ότι ο εκπαιδευτικός πρέπει να διδάσκει με τέτοιον τρόπο, ώστε να αξιοποιεί πλήρως τη χωρητικότητα της μνήμης εργασίας και να μην την υπερφορτώνει. Έχει διατυπώσει ορισμένες αρχές με βάση τις οποίες είναι δυνατόν να πετύχουμε τον συγκεκριμένο στόχο. Αποφάσισα σιγά-σιγά να παρουσιάσω κάποιες από αυτές σε σύντομα κείμενα, καθώς είναι εύκολα εφαρμόσιμες και μπορούν να αξιοποιηθούν σε οποιοδήποτε μάθημα. 

Θα ξεκινήσω με το Φαινόμενο του Πλεονασμού (Redundancy Effect). Όταν παρουσιάζουμε πληροφορίες στον μαθητή, πρέπει: 

1. Να παρουσιάζουμε τις απαραίτητες πληροφορίες μόνο μία φορά.
2. Να απουσιάζουν άσχετες πληροφορίες.

Το Φαινόμενο του Πλεονασμού αναφέρεται σε δύο διαφορετικούς τρόπους παρουσίασης της πληροφορίας: 

1. όταν παρουσιάζουμε μόνο γλωσσικές πληροφορίες· 
2. όταν παρουσιάζουμε γλωσσικές και οπτικές πληροφορίες.

Στην παρούσα ανάρτηση θα ασχοληθώ με την πρώτη περίπτωση. Όταν παρουσιάζουμε μία γλωσσική πληροφορία συχνά είναι προτιμότερο να την παρουσιάζουμε αποκλειστικά με έναν από τους παρακάτω τρόπους:

1. προφορικώς· μιλώντας δηλαδή ή διαβάζοντας φωναχτά,
2. γραπτώς· δίνοντας κείμενα στους μαθητές για να τα διαβάσουν. 

Αυτό που πρέπει να αποφύγουμε είναι αυτοί οι δύο τρόποι παρουσίασης να γίνονται ταυτόχρονα. Από τη μία να μιλάμε ή να διαβάζουμε μεγαλόφωνα και από την άλλη οι μαθητές να διαβάζουν το ίδιο ή ένα παρόμοιο κείμενο παράλληλα με τη δική μας ομιλία ή μεγαλόφωνη ανάγνωση. Με αυτόν τον τρόπο οι μαθητές λαμβάνουν την ίδια πληροφορία δύο φορές, με αποτέλεσμα να υπερφορτώνουν τη μνήμη εργασίας τους. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο όταν κάνουμε μία παρουσίαση πρέπει να αποφεύγουμε να διαβάζουμε μεγαλόφωνα τα κείμενα που υπάρχουν στις διαφάνειες. 

Το καλό με τη συγκεκριμένη θεωρία είναι ότι αποδέχεται τις εξαιρέσεις και δε θεωρεί πως οι αρχές που προτείνει εφαρμόζονται παντού και πάντα. Λ.χ., 

1. μικρά κείμενα ή λέξεις-κλειδιά πολλές φορές διευκολύνουν την κατανόηση των ομιλιών·
2. στη διδασκαλία ξένων γλωσσών οι υπότιτλοι διευκολύνουν την κατανόηση των ομιλιών. 

Βιβλιογραφία

• Garnett, S. (2020). Cognitive load theory: A handbook for teachers. Crown House Publishing Ltd.
• Lovell, O. (2020). Sweller's cognitive load theory in action. John Catt Publication.
• Trypke, M., Stebner, F., & Wirth, J. (2023). Two types of redundancy in multimedia learning: a literature review. Frontiers in Psychology, 14, 1148035.