Πέρα από τον οδηγό του Harvard (I)

Ο οδηγός είναι ένα καλό και ευσύνοπτο εργαλείο, απευθύνεται όμως σε φοιτητές, με αποτέλεσμα να λείπουν στοιχεία σημαντικά όσον αφορά τη διδασκαλία της κατανόησης, που έχουν αναδειχτεί από τη σχετική με την ανάγνωση επιστημονική έρευνα.

Ένα από αυτά, με προεκτάσεις σ’ όλο το φάσμα του αναλυτικού προγράμματος, είναι η συνειδητοποίηση από την πλευρά του μαθητή των σημείων ενός κειμένου που αδυνατεί να κατανοήσει και οι συνακόλουθες στρατηγικές που πρέπει να ακολουθήσει, ώστε να ξεπεραστεί το εμπόδιο που μόλις έχει αναδυθεί.

Όταν γράφω για σημεία στα οποία υπάρχει ρήξη του νοήματος, δεν εννοώ μόνο τις γνωστές σε όλους μας «άγνωστες λέξεις». Για να γίνει φανερό και το μέγεθος του προβλήματος, σας αναφέρω ενδεικτικά πως στο ακόλουθο απόσπασμα από την Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή της Στ΄ «Έχει λοιπόν ο άνθρωπος, εκτός από τις βιολογικές, και κοινωνικές ανάγκες εξίσου σημαντικές με τις πρώτες» η απορία όλης της φετινής τάξης μου ήταν τι σημαίνει η λέξη «πρώτες». Μιλάμε για παιδιά μορφωμένων γονιών, που μερικά από αυτά διαβάζουν αρκετά βιβλία το χρόνο. Παρομοίως, στο απόσπασμα από την Ιστορία της Στ΄ «Για πολλά χρόνια η Οθωμανική αυτοκρατορία ήταν ο “μεγάλος ασθενής”, που τον κρατούσαν στη ζωή μόνο τα αντίθετα συμφέροντα και η ασυμφωνία των μεγάλων δυνάμεων» η απορία ήταν «Κύριε, ποιος είναι ο μεγάλος ασθενής;». Με τα προαναφερόμενα παραδείγματα δεν ασχολούμαι τυχαία. Συνιστούν χαρακτηριστικές δυσκολίες των παιδιών που καλύπτονται κάτω από τον όρο αναφορά1.

Ομοίως φέτος διαπίστωσα πως οι μαθητές μου δυσκολεύονται με ορισμούς του τύπου «Στις ερήμους μπορούμε να συναντήσουμε περιοχές όπου υπάρχει νερό και βλάστηση και λέγονται οάσεις». Αν αντιθέτως ο ορισμός ήταν διατυπωμένος με την κλασική δομή «Όαση ονομάζουμε περιοχές των ερήμων, όπου υπάρχει νερό και βλάστηση» τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά.

Γίνεται πιστεύω φανερό πως, αν πείσουμε τους μαθητές μας να μας λένε κάθε απορία που έχουν, μπορούμε να μάθουμε πολλά απ’ αυτούς και να βελτιώσουμε κατά πολύ τη διδασκαλία μας.

Βέβαια, παράλληλα με τα παραπάνω οφείλουμε να διδάξουμε στους μαθητές μας ότι τις όποιες απορίες τους πρέπει να προσπαθούν καταρχήν να τις επιλύουν μόνοι τους. Οι στρατηγικές που μπορούν να χρησιμοποιήσουν ταξινομούνται γενικά σε δύο κατηγορίες. Στην πρώτη αντιστοιχεί κάθε ενέργεια του μαθητή να λύσει την απορία του προσφεύγοντας στην ετυμολογία της λέξης. Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει στρατηγικές που προτρέπουν το παιδί να αναζητήσει την υπερπήδηση του εμποδίου στρέφοντας το βλέμμα του στο υπόλοιπο κείμενο, ψάχνοντας για σημεία που θα φωτίσουν το πρόβλημα.


1. Πρόκειται για κάθε λέξη ή φράση που αναφέρεται σε άλλη λέξη ή φράση σε διαφορετικό σημείο στο κείμενο.

Σχόλια

Ο χρήστης Vasilis Simeonidis είπε…
Δάσκαλε, εξήγησέ μου, σε παρακαλώ: γιατί η γλώσσα των σχολικών βιβλίων είναι γρίφος;
Όσοι εμπλέκονται με τη συγγραφή τους κλπ μέχρι να φτάσουν στα χέρια των παιδιών δε θέλουν τα παιδιά να μάθουν γράμματα;

Γιατί το ίδιο το σχολείο δημιουργεί μαθησιακές δυσκολίες;
Γιατί ο δάσκαλος πρέπει να παλεύει να λύσει προβλήματα που δε θα έπρεπε να υπάρχουν;
Ο χρήστης Γιάννης Μιχαηλίδης είπε…
Νομίζω πως η απάντηση είναι εξαιρετικά απλή.

α) Δεν γνωρίζουν να γράφουν σχολικά βιβλία.

β) Τα βιβλία δεν πέρασαν από μια έγκυρη και αξιόπιστη πιλοτική δοκιμή.

Η αποθέωση για μένα είναι τα θρησκευτικά της ΣΤ΄. Μπες στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και διάβασε όποιο κεφάλαιο θέλεις. Τα ελληνικά του πιθανότατα θα σου αρέσουν, αυτό όμως δεν τα και κάνει κατάλληλα για τους μαθητές του Δημοτικού.

Άσχετο αλλά διάβασα και τα 25 κείμενα που μου πρότεινες σχετικά με τη διδασκαλία των αρχαίων. Από πού να αρχίσω και πού να τελειώσω! Πλέον περιμένω πώς και πώς την εισαγωγή τους στο Δημοτικό! Από την πρώτη μάλιστα για να πολεμήσουμε και τη δυσλεξία!
Ο χρήστης Vasilis Simeonidis είπε…
Καλομελέτα για τα αρχαία,
Ίσως μάλιστα συνοδευτεί με την ανάθεση μαθημάτων των τελευταίων τάξεων του δημοτικού σε φιλολόγους, μαθηματικούς κλπ.

Ο Μπαμπινιώτης, παλιότερα είχε εκφράσει τέτοια άποψη. Δες http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=114&artid=161533
Ο χρήστης Ανώνυμος είπε…
Ο γιος μου φοιτά στη Δ΄Δημοτικού και έχει σημαντικές μαθησιακές δυσκολίες. Το βιβλίο της Ιστορίας μου φαίνεται δυσνόητο και κακογραμμένο και για κάθε παράγραφο χρειάζεται να ζωγραφίζω κυριολεκτικά τα γεγονότα προσπαθώντας να κάνω αναπαράσταση ώστε να μπορέσει το παιδί να καταλάβει. Σίγουρα ένα απλό και κατανοητό κείμενο θα μας βοηθούσε αρκετά.
Χριστίνα
Ο χρήστης Γιάννης Μιχαηλίδης είπε…
as eon,

Τις απόψεις του Μπαμπινιώτη τις έχω διαβάσει. Πάντως έτσι όπως κατεβαίνει η ύλη σε λίγο θα θέλουμε καθηγητές πανεπιστημίου στο Δημοτικό.
Ο χρήστης Γιάννης Μιχαηλίδης είπε…
Χριστίνα, όσον αφορά το παιδί σου, τι ακριβώς κάνεις; Είναι σε κάποιο τμήμα ένταξης;
Ο χρήστης Vasilis Simeonidis είπε…
Μήπως και η αναδιάταξη της ύλης στο δημοτικό στοχεύει στην προειλημμένη απόφαση;

Ίσως είναι καχύποπτο αυτό που γράφω, αλλά έχω υπόψη μου και τις μεθοδεύσεις της δεκαετίας του ’90 για την κατάργηση της επετηρίδας.
Ο χρήστης Γιάννης Μιχαηλίδης είπε…
Δεν νομίζω πως πρόκειται για προειλημμένη απόφαση. Απλώς στην Ελλάδα όταν μιλάμε για ποιότητα εννοούμε ποσότητα. Θυμάμαι πέρυσι κάποια κανάλια έδειχναν έναν πιτσιρικά, που τον επιδείκνυε όλο περηφάνια ο πατέρας του, να λέει ολόκληρο τον περιοδικό πίνακα. Το μικρό ήταν αστέρι από πλευράς μνήμης, αλλά δε θυμάμαι κανέναν να επιχειρήσει να του θέσει μια κριτική ή μια δημιουργική ερώτηση. Δεν πιστεύω ότι δεν το έκαναν από ευγένεια ή λεπτότητα, απλώς αυτό θαυμάζουμε σ' αυτή τη χώρα. Τις πολλές εγκυκλοπαιδικές γνώσεις. Γι' αυτό, επομένως, στα βιβλία του Δημοτικού συναντάς τον κυβισμό, τα κουάρκς και άλλα ωραία. Για να τα μάθουμε όλα. Τώρα ποιος ενήλικος τα γνωρίζει όλα αυτά, αυτό, αγαπητέ μου, είναι μια άλλη ιστορία.
Ο χρήστης Ανώνυμος είπε…
Ο γιος μου έχει Asperger (μια μορφή ήπιου αυτισμού) αλλά πολύ καλό ακαδημαϊκό επίπεδο. Όλοι οι δάσκαλοι που είχε ως τώρα λένε ότι δε χρειάζεται να παρακολουθήσει τμήμα ένταξης παρόλο που υπάρχει στο σχολείο του. Βέβαια η ειδική δασκάλα δεν έχει εμπειρία σε αυτισμό. Ο μικρός κάνει παράλληλα λογοθεραπεία γιατί έχει πρόβλημα στην κοινωνική κατανόηση και γι αυτό ακριβώς έχει πρόβλημα στην ιστορία και την κριτική σκέψη ενώ για παράδειγμα είναι άριστος στη γλώσσα, τις ξένες γλώσσες, τα μαθηματικά, τη γεωγραφία και παρουσιάζει ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και ικανότητες στην αστρονομία, τη μετεωρολογία, του Η/Υ κλπ όπως και πολλά παιδιά σαν αυτόν. Φοβάμαι ότι ένα πολύ γενικό σχολείο δεν είναι κατάλληλο για όλους.
Χριστίνα