Η διδασκαλία του λεξιλογίου στην Ελλάδα —τουλάχιστον στο Δημοτικό, δεν ξέρω τι γίνεται στην Δευτεροβάθμια— είναι ελλιπής. Γνώμη μου είναι ότι δίνεται πολύ μεγάλη έμφαση στη γραμματική, παραγκωνίζοντας ό,τι άλλο έχει σχέση με το γλωσσικό μάθημα. Παρακάτω θα παρουσιάσω κάποιες ιδέες από μια ανάρτηση που έχω διαβάσει εδώ και καιρό.
1η ιδέα
Είναι αναποτελεσματικό να αντιγράφουν οι μαθητές ή να μαθαίνουν απέξω ορισμούς λέξεων. Μια λέξη μαθαίνεται μέσα από τη χρήση της, συναντώντας την πολλές φορές στην ανάγνωση ποικίλων κειμένων και χρησιμοποιώντας την όταν γράφεις. Η αντιγραφή ή η αποστήθιση ορισμών είναι χάσιμο χρόνου.
2η ιδέα
Πώς θα επιλέξουμε τις κατάλληλες λέξεις; Ο πιο απλός τρόπος είναι να το αναλάβουν οι μαθητές. Μπορούμε να τους δώσουμε την ευκαιρία να διαβάσουν κάποια κείμενα πριν τα διδάξουμε —στο σπίτι πιστεύω ότι είναι η ιδανική στιγμή. Δεν έχει σημασία αν θα το κάνουν όλοι οι μαθητές. Και κάποιοι αρκούν για να εντοπίσουμε τις λέξεις που θέλουμε.
3η ιδέα
Δεν είναι πάντα δυνατόν να ρωτάμε τους μαθητές. Άλλος πρακτικός τρόπος για να επιλέξουμε σωστά είναι να έχουμε υπόψη μας ότι όλες οι λέξεις χωρίζονται σε 3 ομάδες:
4η ιδέα
Πώς διδάσκουμε αποτελεσματικά το λεξιλόγιο; Ένας τρόπος είναι ακολουθώντας τα 6 παρακάτω βήματα:
1η ιδέα
Είναι αναποτελεσματικό να αντιγράφουν οι μαθητές ή να μαθαίνουν απέξω ορισμούς λέξεων. Μια λέξη μαθαίνεται μέσα από τη χρήση της, συναντώντας την πολλές φορές στην ανάγνωση ποικίλων κειμένων και χρησιμοποιώντας την όταν γράφεις. Η αντιγραφή ή η αποστήθιση ορισμών είναι χάσιμο χρόνου.
2η ιδέα
Πώς θα επιλέξουμε τις κατάλληλες λέξεις; Ο πιο απλός τρόπος είναι να το αναλάβουν οι μαθητές. Μπορούμε να τους δώσουμε την ευκαιρία να διαβάσουν κάποια κείμενα πριν τα διδάξουμε —στο σπίτι πιστεύω ότι είναι η ιδανική στιγμή. Δεν έχει σημασία αν θα το κάνουν όλοι οι μαθητές. Και κάποιοι αρκούν για να εντοπίσουμε τις λέξεις που θέλουμε.
3η ιδέα
Δεν είναι πάντα δυνατόν να ρωτάμε τους μαθητές. Άλλος πρακτικός τρόπος για να επιλέξουμε σωστά είναι να έχουμε υπόψη μας ότι όλες οι λέξεις χωρίζονται σε 3 ομάδες:
- Στην πρώτη ανήκουν οι λέξεις που είναι γνωστές σε όλους. Σπίτι, πόρτα, αυτοκίνητο κ.ά.
- Στη δεύτερη ανήκουν λέξεις που χρησιμοποιούνται σε ποικίλα ακαδημαϊκά περιβάλλοντα και συνήθως αγνοούνται από τους μαθητές. Π.χ., λεηλατώ, δεσπόζω, κυριαρχώ κ.ά.
- Στην τρίτη ανήκει η επιστημονική ορολογία.
4η ιδέα
Πώς διδάσκουμε αποτελεσματικά το λεξιλόγιο; Ένας τρόπος είναι ακολουθώντας τα 6 παρακάτω βήματα:
- Εξηγούμε την καινούρια λέξη. Δε μένουμε μόνο στον ορισμό της, αλλά προσπαθούμε να χρησιμοποιήσουμε οπτικό υλικό, να αξιοποιήσουμε τις προηγούμενες γνώσεις των μαθητών κ.ά.
- Οι μαθητές με τη σειρά τους εξηγούν γραπτώς ή/και προφορικώς, με δικά τους λόγια, τη νέα λέξη.
- Στη συνέχεια κατασκευάζουν μια μη λεκτική αναπαράσταση της λέξης (χρησιμοποιώντας εικόνες ή σύμβολα).
- Συγκρίνουν λέξεις μεταξύ τους, ταξινομούν όρους, γράφουν τις δικές τους αναλογίες και μεταφορές, για να εμβαθύνουν ακόμα περισσότερο τις γνώσεις τους για τη νέα λέξη.
- Συζητούν μεταξύ τους τη λέξη.
- Παίζουν παιχνίδια για να ξαναθυμηθούν όσες λέξεις που έχουν ήδη διδαχτεί.
Η αναμενόμενη αντίρρηση για την παραπάνω διδακτική πρόταση είναι ο χρόνος. Είναι λογικό να μην επαρκεί, γιατί δίνουμε μεγάλη έμφαση στη γραμματική και αγνοούμε άλλα σημαντικά στοιχεία του γλωσσικού μαθήματος. Πιστεύω ότι αν αλλάξουμε νοοτροπία, θα επανασχεδιάσουμε τα γλωσσικά μαθήματα, με αποτέλεσμα να βρούμε χρόνο και για τη διδασκαλία του λεξιλογίου. Όσο ταυτίζουμε τη γλώσσα με τη γραμματική, θα είναι αδύνατο να το πετύχουμε.
Σχόλια