Πριν λίγες μέρες το Υπουργείο ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει να χορηγήσει επιπλέον χρηματική αμοιβή στους εκπαιδευτικούς των Πειραματικών και των Πρότυπων σχολείων για τον μηχανισμό διάχυσης καλών πρακτικών. Το θέμα που τίθεται είναι αν το συγκεκριμένο μέτρο είναι δίκαιο ή αδικεί τους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς. Δικαιολογείται η επιπλέον αμοιβή μόνο σε συναδέλφους ορισμένων σχολείων ή όχι;
Θα ξεκινήσω με ένα ερώτημα: Πώς ξέρουμε ότι δημιουργούνται πρακτικές που αξίζει να επεκταθούν και στα υπόλοιπα σχολεία; Αυτό είναι κάτι που πρέπει να το αποδείξουμε. Το κράτος μάλλον συμφωνεί με αυτήν την άποψη, δεν έχουμε τον νόμο στα χέρια μας για να είμαστε σίγουροι, και για αυτό προτείνει ότι οι εργασίες θα αξιολογούνται από μία επιτροπή, τη Διοικούσα Επιτροπή Πρότυπων και Πειραματικών Σχολείων (Δ.Ε.Π.Π.Σ.). Αρκεί όμως αυτό; Για να εξετάσω αυτόν τον ισχυρισμό θα πάω προς στιγμήν σε μία άλλη χώρα, στη Χιλή. Την επέλεξα επειδή έχει Πρότυπα σχολεία και στον διεθνή εκπαιδευτικό διαγωνισμό Πίζα εμφανίζει παρόμοια επίδοση με εμάς. Αναρωτιέμαι, λοιπόν, αν θα εμπιστευόμασταν ποτέ εμείς ή ένας εκπαιδευτικός οποιασδήποτε χώρας την κρίση μιας επιτροπής που ανήκει σε μία χώρα με χαμηλά εκπαιδευτικά αποτελέσματα, όπως η Χιλή. Θα εμπιστευόμασταν ποτέ το υλικό που έφτιαξε κάποιος Χιλιανός εκπαιδευτικός που δουλεύει σε ένα Πρότυπο σχολείο, μόνο και μόνο επειδή θα το είχε εγκρίνει μία επιτροπή στη Χιλή; Δε θα έπρεπε να βρούμε εκπαιδευτικό υλικό για το οποίο θα ξέραμε από την επιστημονική έρευνα ότι είναι καλό και ότι έχει αυξημένες πιθανότητες να βοηθήσει τους μαθητές μας; Θα αντικαταστήσουμε την επιστημονική έρευνα με επιτροπές;
Αλλά ας δεχτούμε για την ώρα ότι δημιουργούνται πραγματικά καλές πρακτικές από τους εκπαιδευτικούς των συγκεκριμένων σχολείων και ότι η επιτροπή κάνει καλά τη δουλειά της. Το βασικό πρόβλημα που ανακύπτει είναι ότι πολύ δύσκολα μπορείς να τις εφαρμόσεις αλλού. Στα Πρότυπα και στα Πειραματικά φοιτούν συνήθως μαθητές που έχουν υψηλό μαθησιακό επίπεδο. Είναι αυτονόητο ότι είναι αδύνατον να διδάξεις με τον ίδιο τρόπο μαθητές που έχουν υψηλό μαθησιακό επίπεδο και μαθητές που, κατά μέσο όρο, έχουν χαμηλότερο. Για να το εξηγήσω όσο πιο σύντομα και απλά μπορώ, με τους πρώτους προχωράς την ύλη ταχύτατα, ενώ με τους δεύτερους θα πρέπει να κάνεις πολλές επαναλήψεις. Άρα, δεν έχει λογική να προσπαθείς να δεις πώς διδάσκουν σε αυτά τα σχολεία για να το επεκτείνεις στα υπόλοιπα. Είναι δυνατόν να πιστεύουμε ότι μπορούμε να μεταφέρουμε τον τρόπο διδασκαλίας που εφαρμόζουμε σε ένα Πρότυπο Γυμνάσιο, σε ένα Γυμνάσιο που φοιτούν κυρίως μετανάστες μαθητές ή αποκλειστικά Ρομά μαθητές ή μαθητές που όλο το απόγευμα εργάζονται και το πρωί εξουθενωμένοι έρχονται στο σχολείο; Είναι στοιχειώδης κανόνας ότι το μάθημα προσαρμόζεται στους μαθητές και όχι οι μαθητές στο μάθημα.
Ένα ακόμα σημείο που δεν μπορώ να καταλάβω είναι γιατί δεν προβλέπεται αντίστοιχη αμοιβή και για τους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς. Ο οποιοσδήποτε εκπαιδευτικός μπορεί να δημιουργήσει μία πρακτική πολύ καλή η οποία να αξίζει να επεκταθεί και στα υπόλοιπα σχολεία. Γνωρίζω εκπαιδευτικούς οι οποίοι έφτασαν στο σημείο να διοργανώνουν μέχρι και εκπαιδευτικά συνέδρια. Δεν υπάρχει κάτι εγγενές στα Πρότυπα και στα Πειραματικά το οποίο λείπει από τα άλλα σχολεία και ως εκ τούτου οι υπόλοιποι εκπαιδευτικοί αδυνατούν να προσφέρουν στην εκπαίδευση. Από τη στιγμή μάλιστα που χορηγείς επιπλέον χρηματική αμοιβή σε λίγους μόνο εκπαιδευτικούς μόνο και μόνο επειδή βρίσκονται σε συγκεκριμένα σχολεία, αυτόματα δημιουργείς ένα τεράστιο αντικίνητρο στους υπόλοιπους. Για να το πω και διαφορετικά: αν κάνει το ίδιο άτομο την ίδια ακριβώς δουλειά σε ένα Δημόσιο σχολείο, δε θα πάρει καμία επιπλέον αμοιβή. Πόσο δίκαιο είναι αυτό;
Μπορεί κάποιος να υποστηρίξει πως η αμοιβή δίνεται επειδή οι εκπαιδευτικοί στα Πρότυπα και στα Πειραματικά ξεχωρίζουν. Ισχύει όντως αυτό; Το ελληνικό κράτος δεν έχει κατατάξει κάπου τους εκπαιδευτικούς με βάση την αξία τους και έχει τοποθετήσει υποχρεωτικά τους καλύτερους στα Πρότυπα και στα Πειραματικά. Μία πολύ μικρή ομάδα εκπαιδευτικών δηλώνει ότι θέλει να δουλέψει σε αυτά τα σχολεία και από αυτούς επιλέγεται μία ακόμα μικρότερη. Επομένως, η διαδικασία δεν εξασφαλίζει ότι επιλέγονται οι καλύτεροι. Γιατί, επομένως, μόνο αυτοί να δικαιούνται την αμοιβή;
Επιπρόσθετα, υπάρχει εκτεταμένη βιβλιογραφία η οποία αφορά εξαιρετικούς εκπαιδευτικούς που βρίσκονται στο άλλο άκρο των σχολείων· σε σχολεία δηλαδή στα οποία οι μαθητές έχουν συστηματικά χαμηλές επιδόσεις, σχολεία αντιδιαμετρικά αντίθετα από τα Πρότυπα και τα Πειραματικά. Σε αυτά, λοιπόν, τα σχολεία η επιστημονική κοινότητα, και όχι κάποια επιτροπή, έχει αναζητήσει και έχει εντοπίσει εκπαιδευτικούς οι μαθητές των οποίων συστηματικά έχουν αυξημένες επιδόσεις, ακόμα και πολύ καλές, σε σχέση με τους μαθητές των υπόλοιπων συναδέλφων του ίδιου σχολείου. Αυτούς τους εκπαιδευτικούς τους χαρακτηρίζει εξαίρετους, τους μελετά συστηματικά με συγκεκριμένες επιστημονικές μεθόδους, για να δει πώς ακριβώς δουλεύουν, ώστε να μεταφέρει τις διδακτικές πρακτικές που χρησιμοποιούν στο σύνολο της εκπαιδευτικής κοινότητας. Και από αυτήν την επιστημονική έρευνα έχουν προκύψει εκπληκτικές εργασίες, όπως «Οι 10 αρχές της διδασκαλίας του Rosenshine» και το «Teach Like a Champion 3.0», τα πορίσματα των οποίων είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν σχεδόν σε όλα τα σχολεία.
Με βάση τα παραπάνω δυσκολεύομαι να καταλάβω για ποιον λόγο θα πρέπει οι συγκεκριμένοι εκπαιδευτικοί να πάρουν περισσότερα χρήματα από τους υπόλοιπους. Δε γνωρίζουμε αν όντως δημιουργούν πραγματικά καλές πρακτικές· ακόμα και να δημιουργούν πιθανότατα μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο στα συγκεκριμένα σχολεία· δεν υπάρχει κανένας λόγος ένας εκπαιδευτικός να δημιουργήσει μία καλή πρακτική και να μην επιβραβευτεί με κάποια χρηματική αμοιβή μόνο και μόνο επειδή δε δουλεύει σε αυτά τα σχολεία· η ίδια η επιστημονική έρευνα μας λέει ότι υπάρχουν εξαιρετικοί εκπαιδευτικοί και στα υπόλοιπα σχολεία, οι πρακτικές των οποίων μπορούν πολύ πιο εύκολα να γενικευτούν.
Σχόλια