Αφηρημένες αρχές
Ένα βασικό πρόβλημα είναι ότι υπάρχουν αναρίθμητες θεωρίες: ξεκινούν από το δράμα και καταλήγουν στα βιντεοπαιχνίδια. Δεν είναι δυνατόν να ξέρεις να διδάσκεις με όλους αυτούς τους απίθανους τρόπους. Ούτε οι ερευνητές μπορούν. Αν ζητήσουμε από τους θιασώτες του δράματος να διδάξουν με βιντεοπαιχνίδια, πιθανότατα δε θα ξέρουν ούτε να τα εγκαταστήσουν. Άρα, είναι απαραίτητο να δημιουργηθεί μία κατάταξη αποτελεσματικότητας διδακτικών πρακτικών, συνυπολογίζοντας το οικονομικό κόστος και την ευκολία εφαρμογής. Δε μας ενδιαφέρει να ξέρουμε μόνο ποιος είναι ο αποτελεσματικότερος τρόπος διδασκαλίας, υπό ποιες συνθήκες και για ποιους μαθητές· μας ενδιαφέρει και το οικονομικό κόστος και η ευκολία εφαρμογής. Δεν κοστίζει το ίδιο η εισαγωγή των ΤΠΕ με τη δραματοποίηση ούτε είναι το ίδιο εύκολο να μάθεις ασκήσεις φωνημικής επίγνωσης με το να μάθεις να χρησιμοποιείς πολύπλοκα λογισμικά.
Ακόμα και αν δημιουργηθεί αυτή η κατάταξη υπάρχει άλλο πρόβλημα. Η γνώση, όπως δημιουργείται στην παιδαγωγική έρευνα, είναι αφηρημένη. Δημιουργούνται κάποιες αφηρημένες αρχές, όπως η κατανεμημένη εξάσκηση. Σύμφωνα με αυτήν ο μαθητής, αν θέλει να προετοιμαστεί για ένα τεστ και έχει πέντε μέρες στη διάθεσή του, δεν πρέπει να διαβάσει πέντε ώρες την τελευταία μέρα, αλλά να απλώσει τη μελέτη του στις πέντε μέρες και κάθε μέρα να διαβάζει από μία ώρα. Ακούγεται απλό και εφαρμόζεται τόσο στη μελέτη όσο και στη διδασκαλία. Το πρόβλημα είναι ότι αυτή η αφηρημένη αρχή έτσι διατυπωμένη δε σημαίνει τίποτα για μας. Για να γίνει κατανοητή πρέπει να μετασχηματιστεί σε παραδείγματα. Τι εννοώ;
Παραδείγματα
Αυτό που θέλουμε να μάθουμε είναι πώς η αφηρημένη αρχή εφαρμόζεται σε κάθε μάθημα μέσα από παραδείγματα. Και δε θέλουμε ένα παράδειγμα για κάθε μάθημα αλλά πολλά, για να σχηματίσουμε σαφή εικόνα του τι ακριβώς σημαίνει η αφηρημένη αρχή και πώς είναι δυνατόν να την προσαρμόσουμε σε νέες καταστάσεις. Συνήθως τα βιβλία και οι επιμορφώσεις είναι γεμάτα θεωρία και τα παραδείγματα απουσιάζουν. Στο μέλλον πρέπει να ακολουθηθεί η αντίθετη λογική: Λίγη θεωρία, πολλά παραδείγματα.
Ειδικότερα για την κατανεμημένη εξάσκηση χρειάζονται περισσότερα παραδείγματα από όσα γράφω εδώ, για να κατανοήσουμε πώς εφαρμόζεται σε διάφορα μαθήματα. Αλλιώς, δε θα την κατανοήσουμε, δε θα την εφαρμόσουμε γρήγορα σε ποικίλες καταστάσεις για να δούμε την αποτελεσματικότητά της και να νιώσουμε ότι τελικά είναι κάτι εύκολο, θα απογοητευτούμε και πολύ σύντομα θα την εγκαταλείψουμε επιστρέφοντας στις παλιές συνήθειες.
Πράξη
Εντούτοις, απαιτείται ένας ακόμα μετασχηματισμός: τα παραδείγματα να μετατραπούν σε συμπεριφορά, στο τι θα κάνει ο εκπαιδευτικός στην τάξη. Εδώ υπάρχουν άλλα εμπόδια. Το πρώτο είναι ο φόβος. Μπορεί να τα έχεις σχεδιάσει όλα στο μυαλό σου και τελικά να δειλιάσεις. Είναι απολύτως φυσιολογική αντίδραση, την οποία επιτείνουν οι παραινέσεις καλοθελητών που θεωρούν την εφαρμογή εύκολη. Κάθε αλλαγή είναι δύσκολη και είναι τελείως φυσιολογικό να φοβάσαι. Και όταν φοβάσαι, επιστρέφεις στην ασφάλεια αυτού που ξέρεις καλά και έτσι άθελά σου δε δοκιμάζεις κάτι καινούριο.
Έπειτα, είναι οι συνήθειες. Αν, π.χ., έχεις συνηθίσει να πειθαρχείς τους μαθητές με τιμωρίες, είναι φοβερά δύσκολο να αλλάξεις άρδην και να χρησιμοποιείς τον έπαινο. Ας έχεις συνειδητοποιήσει ότι η προηγούμενη συμπεριφορά σου ήταν λάθος, ας πιστεύεις στην αξία του επαίνου για να αλλάξει η συμπεριφορά των μαθητών, θα αποδειχτεί δύσκολο στην πράξη να αλλάξεις συνήθειες. Θα πρέπει να αγωνιστείς πολύ μέχρι να τα καταφέρεις.
Επιπλέον, όταν θα εφαρμόσεις και την παραμικρή αλλαγή, θα διαπιστώσεις ότι μάλλον απαιτείται πλήρης επανασχεδιασμός της διδασκαλίας. Αν, λ.χ., αποφασίσεις κάθε μέρα το πρώτο πεντάλεπτο οι μαθητές στα μαθηματικά να κάνουν νοερές πράξεις, γρήγορα θα δεις ότι μάλλον θα αλλάξεις και το υπόλοιπο μάθημα. Αρχικά, επειδή αποκλείεται αυτή η εξάσκηση να διαρκεί ακριβώς πέντε λεπτά. Σίγουρα θα σου πάρει παραπάνω χρόνο. Ο χρόνος που θα σου απομείνει δε θα είναι ο χρόνος που είχες συνηθίσει· θα είναι μικρότερος. Συνεπώς, το μάθημα θα πρέπει να αλλάξει και εκεί. Κάτι θα πρέπει να βγάλεις, κάπου θα πρέπει να επιταχύνεις και κανένας δε θα σου πει τι ακριβώς θα αλλάξεις. Επειδή ουσιαστικά θα δοκιμάζεις κάτι καινούριο και στην υπόλοιπη διδασκαλία, είναι πιθανό να αγχωθείς, να μη μείνεις ικανοποιημένος από την προσπάθεια και να αποφασίσεις να μην εφαρμόσεις αυτό το πεντάλεπτο της εξάσκησης, όχι γιατί δε δουλεύει αυτό καλά, αλλά γιατί νιώθεις ότι σου χαλάει την υπόλοιπη διδασκαλία.
Άλλο πρόβλημα ανακύπτει όταν ο εκπαιδευτικός επιχειρήσει να συνδυάσει διαφορετικές θεωρητικές αρχές. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, έναν εκπαιδευτικό που θέλει να συνδυάσει την κατανεμημένη εξάσκηση με διαφορές τεχνικές του δράματος. Πολύ γρήγορα θα διαπιστώσει ότι μάλλον δεν υπάρχει υλικό για να κάνει τη συγκεκριμένη δουλειά. Αυτό είναι αρκετά συχνό φαινόμενο, καθώς οι ερευνητές κάποιας συγκεκριμένης θεωρητικής αρχής είναι απομονωμένοι από τους υπόλοιπους και δε συνεργάζονται μεταξύ τους. Το κενό αυτό θα πρέπει να το καλύψεις εσύ και κανένας δεν θα σου εξηγήσει πώς θα το κάνεις.
Εδω θα βρεις ακόμα λιγότερη στήριξη. Δύσκολα θα βρεις κάποιον να σου πει ότι όταν πρωτοεφαρμόσεις την πρακτική θα αγχωθείς και μπορεί να τα παρατήσεις. Δύσκολα θα βρεις κάποιον που να σου πει ότι θες αρκετό χρόνο για να εξοικειωθείς με τη νέα πρακτική, ότι πλέον είσαι μαθητής και θες τον χρόνο σου για να τη μάθεις. Δύσκολα θα βρεις κάποιον να σου πει όλες τις απρόβλεπτες αλλαγές που πρέπει να κάνεις για να καταφέρεις να την ενσωματώσεις στο καθημερινό μάθημα. Όλοι θα σου λένε τι εύκολο είναι να την εφαρμόσεις και εσύ θα ψάχνεις να βρεις το δίκιο σου που διαμαρτύρεσαι...
Σχόλια