Εξέλιξη δασκάλων

Βλέπω δασκάλους οι οποίοι χρόνο με τον χρόνο βελτιώνονται. Μελετούν, επιμορφώνονται, σπουδάζουν, αποκτούν τυπικά προσόντα, γίνονται καλύτεροι. Πού καταλήγει αυτή η ιστορία; Φεύγουν από την τάξη για να γίνουν διευθυντές, σύμβουλοι, προϊστάμενοι. Φεύγουν για να εξελιχτούν, να ικανοποιήσουν την πανανθρώπινη ανάγκη της προόδου. Φεύγουν για να κερδίσουν περισσότερα χρήματα αφού στο επάγγελμά μας τα λεφτά είναι λίγα, ενώ οι ευκαιρίες να κερδίσεις περισσότερα από νόμιμες οδούς είναι ακόμα λιγότερες.

Δεν τους κατηγορώ. Στενοχωριέμαι. Ξέρω ανθρώπους που είναι πραγματικά καλοί και προτιμούν να είναι σε ένα γραφείο παρά να δουλεύουν στην τάξη. Αν παραμείνουν δάσκαλοι ποια ικανοποίηση μπορούν να πάρουν; Σε τι καλύτερο μπορούν να ελπίζουν; Όλοι μας έχουμε την ανάγκη να βελτιωθούμε. Η τάξη δεν σου δίνει αυτήν τη δυνατότητα.

Για μένα ένα μέρος της λύσης είναι εξαιρετικά απλό. Ας καταργηθούν τα επιδόματα θέσης στον χώρο μας. Αν κάποιος θέλει να γίνει διευθυντής, σύμβουλος ή προϊστάμενος να γίνει επειδή επιθυμεί τη συγκεκριμένη εργασία και όχι το χρήμα.

Κι ας ανοίξει επιτέλους μια συζήτηση σχετικά με την εξέλιξη των εκπαιδευτικών. Να αναζητήσουμε τρόπους, ώστε οι καλοί να μένουν στις τάξεις και να μη φυλλορροούν. Οι κοινωνικές επιστήμες έχουν πολλά να μας πουν σχετικά με τα κίνητρα στον χώρο εργασίας. Θα τα εφαρμόσουμε κάποτε;

Επιστήμη και Σχολείο

Πιστεύω ότι υπάρχουν δύο άκρα. Στο ένα βρίσκονται οι άνθρωποι που σέβονται τα πορίσματα της επιστήμης και κρίνουν την πραγματικότητα με βάση αυτά. Στο άλλο εκείνοι που δεν τα ασπάζονται και ακολουθούν έναν δρόμο αντιεπιστημονικό. Συνήθως τους πρώτους τους ονομάζουμε ορθολογιστές, ενώ τους δεύτερους σκοταδιστές. Συνήθως οι πρώτοι είναι σπουδαγμένοι και συγχέονται με τους άθεους, ενώ οι δεύτεροι είναι ασπούδαστοι και συγχέονται με τους θρήσκους.

Δε δέχομαι κανέναν από τους παραπάνω διαχωρισμούς. Αντιεπιστημονικά σκέφτονται πολλοί άνθρωποι λογικοί οι οποίοι αρθρώνουν επιχειρήματα λογικά. Δεν είναι παράλογοι ή άλογοι. Απλώς αμφισβητούν την επιστημονική γνώση. Ούτε απαραίτητα οι αμφισβητήσεις αυτές έχουν σχέση με τη θρησκεία ή επηρεάζονται από τις σπουδές. Κλασικό παράδειγμα αντιεπιστημονικής στάσης είναι αυτή η κριτική που έχει ασκήσει ορθοπεδικός στον Μπαμπινιώτη για την ετυμολογία της λέξης "ορθοπεδική". Η κριτική αυτή αναιρεί και τους τρεις χαρακτηρισμούς. Καταρχήν, οι αιτιάσεις του ορθοπεδικού είναι λογικές, αφού δεν αναιρούν κάποιον κανόνα της Λογικής. Από την άλλη ως ορθοπεδικός είναι σπουδαγμένος, ενώ και το θέμα δεν έχει καμιά σχέση με τη θρησκεία. Ωστόσο, η θέση που εκφράζει ο ορθοπεδικός είναι βαθύτατα αντιεπιστημονική. Γιατί; Επειδή αρνείται σε έναν ολόκληρο επιστημονικό κλάδο -στη γλωσσολογία στην προκειμένη περίπτωση- και σε έναν γνωστό θεράποντά της ένα απλό γεγονός. Ότι κατέχουν ένα σύνολο γνώσεων το οποίο ο ορθοπεδικός κι οποιοσδήποτε άλλος αμύητος αδυνατεί να κατανοήσει χωρίς ειδικές σπουδές ή βαθιά και πολύχρονη μελέτη του αντικειμένου.

Για μένα αυτό αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους στόχους του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Από τη μια να μυήσει τους μαθητές στην ορολογία, στη θεωρία και στη μεθοδολογία των επιστημών που διδάσκονται σήμερα στα σχολεία και από την άλλη να τα μάθει να απεχθάνονται οτιδήποτε αντιεπιστημονικό. Να καταλάβουν, δηλαδή, ότι δεν τα ξέρουν όλα κι ότι οφείλουν να σκέφτονται πολύ πριν μιλήσουν για θέματα που δε γνωρίζουν σε βάθος.

Τα παραπάνω σχόλια δεν υπονοούν ότι η Επιστήμη δεν κρίνεται. Υπονοούν όμως ότι η κριτική απορρέει από βαθιές γνώσεις κι όχι από άγνοια ή ημιμάθεια. Άλλωστε τις αστοχίες της Επιστήμης ειδικοί τις ανακάλυψαν και όχι άσχετοι.

Εργασίες στο σπίτι

Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί αρκετοί εκπαιδευτικοί βάζουν πολλή δουλειά για το σπίτι απαιτώντας μάλιστα να τη φορτωθούν οι γονείς. Η πλάκα είναι πως διαρκώς διαμαρτύρονται ότι οι γονείς δε διαβάζουν τα παιδιά τους επομένως τι να κάνουν κι αυτοί, λες και οι γονείς κάθονται ή είναι η δουλειά τους ή ακόμα χειρότερα ξέρουν πώς να διδάξουν. Με αυτή τη λογική, η οποία θέλει τους γονείς συνέχεια από πίσω για να μάθουν τα παιδιά τους γράμματα, αναρωτιέμαι πώς είναι δυνατόν να διδαχτούν οι ξένες γλώσσες ή μαθήματα το γνωστικό αντικείμενο των οποίων δεν το γνωρίζουν οι γονείς.

Δυστυχώς πολλές φορές είμαστε μόνοι μας και πρέπει να το αποδεχτούμε. Στην τελική, απέναντί μας έχουμε το παιδί και όχι τους γονείς. Τι πάει να πει δεν το βοηθάνε; Κι εμείς τι κάνουμε; Τα ρίχνουμε στους γονείς; Και το παιδί; Αν δε νοιάζονται, τότε οφείλουμε να νοιαστούμε εμείς. Μα ακόμα κι αν νοιάζονται είναι δυνατόν να ξέρουν τη δουλειά μας καλύτερα από εμάς ή έστω να τη γνωρίζουν όπως εμείς; Από την άλλη, ας μην φορτώνουμε τη δική μας αποτυχία στις πλάτες άλλων. Μια αυτοκριτική σχεδόν πάντα θα μας βοηθήσει περισσότερο από την επίρριψη των ευθυνών σε τρίτους.

Οι παραπάνω παρατηρήσεις δεν αναιρούν φυσικά τον θετικό ρόλο που μπορεί να έχει η καλή συνεργασία ανάμεσα στον εκπαιδευτικό και την οικογένεια. Αυτό όμως δε σημαίνει πως όταν κάτι δεν πάει καλά φταίνε οι γονείς. Αρκετά πιεσμένοι είναι ήδη. Ας μην τους φορτώνουμε κι άλλα.

Steve Jobs 1955-2011

Steve Jobs. Κατά τη γνώμη μου η ζωή του έδειξε τρία πράγματα τα οποία, θέλοντας και μη, σχετίζονται με τα σχολεία. Πρώτον, ανέδειξε την αξία που έχει η Τέχνη στη ζωή μας. Πολλοί, ειδικά στην Ελλάδα, όταν μιλούν για την Τέχνη φαντάζονται έναν καλλιτέχνη πεινασμένο, ξυπόλυτο, συνήθως τρελό, ξεκομμένο από μας, ο οποίος χάνει την ώρα του για πράγματα που δεν αποφέρουν χρήματα. Ο Steve Jobs κατέρριψε αυτόν τον μύθο. Χρησιμοποίησε την Τέχνη για να δημιουργήσει τεχνολογικά επιτεύγματα, για να χτυπήσει τους ανταγωνιστές του, για να ομορφύνει τη ζωή μας. Μας δίδαξε πως το Κάλλος είναι αναπόσπαστο κομμάτι όλων των πτυχών της ζωής μας.

Δεύτερον, απέδειξε ότι το μέλλον δεν είναι προδιαγεγραμμένο. Στον αντίποδα ελίσσεται με περίεργους και αφανέρωτους σε μας τρόπους. Ο ίδιος παράτησε το πανεπιστήμιο και παρακολούθησε μαθήματα τυπογραφίας. Στην Ελλάδα η τυπογραφία είναι συνώνυμη με την εκτύπωση των βιβλίων. Στην πραγματικότητα η τυπογραφία είναι η Τέχνη η οποία έχει σαν αντικείμενό της το βιβλίο. Ο τυπογράφος είναι ένας τύπος που σχεδιάζει το βιβλίο με τέτοιον τρόπο, ώστε το οπτικό κομμάτι -το είδος της γραμματοσειράς, το μέγεθός της, τα κενά διαστήματα, οι αποστάσεις, όλα- να υπηρετούν, να σέβονται και εν τέλει να αναδεικνύουν το περιεχόμενο του κειμένου, να αναδεικνύουν την αξία του συγγραφέα. Ο Steve Jobs αξιοποίησε αυτά τα καλλιτεχνικά μαθήματα για να δημιουργήσει τεχνολογικά κομψοτεχνήματα! Ποιος θα το φανταζόταν ποτέ αυτό; Είναι ακριβώς αυτό που ο Ken Robinson ονομάζει οργανικότητα. Τίποτε στη ζωή δεν είναι προβλέψιμο και με αυτήν την αβεβαιότητα πρέπει από νωρίς να εξοικειωθούν οι μαθητές μας και κυρίως οι γονείς τους. Ποτέ δεν ξέρεις πού θα σε ωφελήσει στο μέλλον η σημερινή σου ενασχόληση, ποιον δρόμο θα πάρεις, τι θα προκύψει. Το μόνο που μένει είναι να ακολουθήσεις αυτό που σου αρέσει. Στην τελική αυτό μαζί με τον θάνατο είναι οι μόνες βεβαιότητες που έχεις.

Το τρίτο σημείο το οποίο στην Ελλάδα παραμένει θαμμένο, συκοφαντημένο, αποκομμένο από την εκπαίδευση είναι η επιχειρηματικότητα. Για την Ελλάδα είναι τελείως αφύσικο ένας επιχειρηματίας να είναι οραματιστής, καινοτόμος, να δουλεύει για να αλλάξει τον κόσμο ή έστω τη γειτονιά του, την πόλη του, τη δουλειά του. Είναι πάντα ο κακός της Ιστορίας, ο καταπιεστής, ο εκμεταλλευτής, ο τελώνης και ο φαρισαίος μαζί. Δε δεχόμαστε με τίποτα τη συμβολή του στην εξέλιξη της Ιστορίας, στην αλλαγή του κόσμου. Ε, o Steve Jobs μας αναγκάζει να αναθεωρήσουμε αυτά τα στερεότυπα. Μας εξαναγκάζει να πλεύσουμε αλλού σε χώρους πέρα από αυτούς με τους οποίους μεγάλωσαν γενιές εδώ στην Ελλάδα. Μας υποχρεώνει να σταματήσουμε τις σκέψεις για να το σκάσουμε στο εξωτερικό, να κοιταχτούμε κατάματα με το είδωλό μας στον καθρέφτη και να αναφωνήσουμε: "Καιρός να αλλάξουμε!".